2024-03-29T12:53:52Z
https://jrur.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4730
پژوهشهای روستائی
JRUR
2008-7373
2008-7373
1392
4
3
ارزیابی سیاستهای توسعة اقتصادی روستایی از دیدگاه منطقهای با نگاهی بر سیاستهای دولت در ایران
میرعلی
سیدنقوی
علی
بابایی
بخش وسیعی از جغرافیا و جمعیت هر کشور به روستاها اختصاص دارد؛ از این روعملکرد اقتصادی نواحی روستایی، بر شکوفایی و بهرهوری ملی کشورها تأثیر بسزایی میگذارد. با این حال حتی در کشورهای توسعهیافتهای همچون ایالات متحد امریکا، واگرایی عملکرد اقتصادی روستاها در مقایسه با شهرها، به چالشی اساسی بدل شده است. پژوهشگران، ریشة این واگراییِ عملکردی را در نوع نگاه دولت به روستاها میدانند و بیان میدارند که دولتها ویژگیهای منحصربهفرد روستا را نادیده میگیرند، روستا را مساوی با کشاورزی برمیشمارند، و به شهرهای مجاور روستا نیز بیتوجهاند. از سوی دیگر، پژوهشگران معتقدند از آنجا که هر روستا درون یک منطقة اقتصادی واقع شده است، تصمیمگیری و تحلیل در خصوص روستا نیز باید با نگاه منطقهای صورت گیرد. در این میان، یکی از مشهورترین و پرکاربردترین چارچوبهای تحلیل و سیاستگذاری منطقهای، چارچوب دایاموند (الماس) مایکل پورتر و نظریة خوشههای اوست، که مطالعات متعددی نیز با استفاده از آن به بررسی سیاستهای توسعة اقتصادی روستایی پرداختهاند. در این مقاله، سیاستها و نگاه دولت به روستاها در ایران بررسی شده است. برای این منظور، با انجام پیمایشی از 31 نفر از خبرگان دانشگاهی و کارشناسان سطوح میانی سیاستگذاری روستایی در سه نهاد دولتی کشور، بررسی شده است که سیاستهای دولتی ایران، تا چه اندازه با دیدگاههای منطقهای مطابقت داشته است.
توسعة اقتصادی روستایی
تئوری خوشهها
چارچوب دایاموند (الماس) مایکل پورتر
دیدگاه منطقهای
2013
09
23
451
479
https://jrur.ut.ac.ir/article_36490_0b3448b3c421d4d80fb3b8efd8e0bd3b.pdf
پژوهشهای روستائی
JRUR
2008-7373
2008-7373
1392
4
3
تحلیل عوامل مؤثر بر توسعة مکانیزاسیون در نواحی روستایی (مطالعة موردی: دهستان غنیبیگلو، شهرستان زنجان)
سید حسن
مطیعی لنگرودی
مهدی
حسام
مهدی
چراغی
حدیثه
آشور
بخش کشاورزی برای تأمین امنیت غذایی جامعه و ایفای نقش مؤثر در تقویت استقلال ملی، نیازمند گذر سریع از مرحلۀ تولید معیشتی و سنتی به مرحلۀ تولید پیشرفته و تجاری است. مکانیزاسیون رویکردی است که دستیابی بخش کشاورزی به مرحلۀ تولید تجاری را ممکن میسازد و از ارکان کشاورزی مدرن بهشمار میآید. بدون مکانیزاسیون، چشمانداز روشنی از کشاورزی پویا و پایدار که بتواند نیازهای غذایی را معقولانه برطرف سازد، متصور نیست. توسعة مکانیزاسیون در جوامع کشاورزی و بهویژه در نواحی روستایی کشور با مشکلاتی همراه بوده است که شناخت عوامل مؤثر بر آن میتواند به برنامهریزی برای رفع آنها کمک کند. از این رو در تحقیق حاضر به بررسی علل توسعهنیافتگی مکانیزاسیون در نواحی روستایی دهستان غنیبیگلو در شهرستان زنجان پرداخته شده است. نوع تحقیق کاربردی است و بهصورت توصیفی- تحلیلی، بهروش پیمایشی انجام شده است. گردآوری اطلاعات بهصورت کتابخانهای و میدانی (پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده) صورت گرفته است. جامعة آماری، 2330 بهرهبردار کشاورز روستاهای دهستان غنیبیگلوی شهرستان زنجان است که طبق فرمول کوکران تعداد نمونة لازم برای تکمیل پرسشنامه، 300 کشاورز تعیین گردید. تجزیه و تحلیل اطلاعات با آزمون تحلیل عاملی و همبستگی پیرسون انجام گرفته است. یافتههای تحقیق نشان میدهند که شیوة تولید، درآمد و اشتغال از مهمترین علل توسعهنیافتگی مکانیزاسیون در منطقة مطالعهشده است.
تحلیل عاملی
دهستان غنیبیگلو
شهرستان زنجان
کشاورزی
مکانیزاسیون کشاورزی
2013
09
23
481
503
https://jrur.ut.ac.ir/article_36491_8f7e6ceac47858cf6449d0376de6901b.pdf
پژوهشهای روستائی
JRUR
2008-7373
2008-7373
1392
4
3
عوامل مؤثر بر ماندگاری جوانان روستایی مطالعة موردی: شهرستان اهر
ولی اله
رستمعلی زاده
علی
قاسمی اردهائی
نیر
رستمی
ازجمله مسائل مهمی که امروزه روستاها با آن مواجهاند، فرایند خروج جمعیت جوان و فعال از روستاهاست که پایداری اجتماعات روستایی را به خطر میاندازد. مسئلة اصلی این تحقیق بررسی عوامل مؤثر بر ماندگاری جوانان روستایی در روستاهاست. در این پژوهش، از روش پیمایش استفاده شده و با نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای، وضعیت جوانان ساکن در روستاهای شهرستان اهر مطالعه شده است. یافتهها نشان میدهند که متغیرهای وضعیت اشتغال، تحصیلات، نوع شغل، میزان درآمد ماهیانة خانوار، طبقة اقتصادی خانواده از نظر خود پاسخگویان، و محل اشتغال پاسخگویان در ماندگاری جوانان در روستا نقش اساسی دارند. مهمترین عوامل دفع جوانان از جوامع روستایی و گرایش آنها به مهاجرت به مناطق شهری نیز بهترتیب اولویت اینها هستند: کمبود امکانات رفاهی، کمبود امکانات بهداشتی، کمبود امکانات آموزشی و فرهنگی، نبود شغل مناسب و مشکلات کاری، کمبود وسیلة حملونقل و حاصلخیزنبودن زمینهای کشاورزی. افزون بر اینها، ساخت تصویر منفی از روستا و ارائة تصویر مثبت از شهر، حس تعلق به روستا را بین جوانان تضعیف و فرایند ترک روستا را میان جوانان تسهیل و تسریع میکند. در نهایت اینکه جوانان ساکن در نواحی روستایی اهر، بهترتیب اولویت مؤلفههای برخورداری از امکانات رفاهی، امکانات آموزشی- فرهنگی، داشتن منابع طبیعی غنی و مرغوب، بهرهمندی از امکانات بهداشتی-درمانی، امکانات شغلی، وجود وسیلة ایاب و ذهاب و امکانات تفریحی و ورزشی را از ویژگیهایی میدانند که میتواند جوانان را در روستا نگه دارد و مانع سرازیرشدن آنها بهسوی مناطق شهری گردد.
پایداری روستایی
تصویر روستایی
جوانان روستایی
ماندگاری جوانان روستایی
مهاجرت
2013
09
23
505
534
https://jrur.ut.ac.ir/article_36492_90f7b255bc8707381fb0cf2a75a5e874.pdf
پژوهشهای روستائی
JRUR
2008-7373
2008-7373
1392
4
3
فرایند تبدیل نقاط روستایی به شهر در مقیاس ملی و پیدایش پدیدة «خامشهرها»
سعید
زنگنه شهرکی
بررسی سلسلهمراتب شهری و مطالعة شهرهای دارای سطوح مختلف جمعیتی در سرشماریهای رسمی کشور، ما را با پدیدهای جدید مواجه میسازد. این پدیده، تبدیل و ارتقای روستاهای کوچک به شهر بهرغم داشتن جمعیتی کمتر از آستانة تعریفشده برای شهرشدن است. این سکونتگاهها که امروزه بیش از یکسوم از شهرهای کشور را تشکیل میدهند، کمترین امکانات، خدمات، تأسیسات و تجهیزات شهری را در خود جای دادهاند. مقالة حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از آمارهای سرشماریهای رسمی عمومی کشور و بهره گرفتن از نرمافزار ArcGIS برای نشان دادن توزیع فضایی این شهرها، در مقیاس ملی و منطقهای انجام گرفته است. نتایج حاصل از تحقیق نشان میدهد که تبدیل روستاهای کوچک به شهر، در همة دورهها در نظام شهری ایران وجود داشته است، اما بیشترین تعداد آن را در آخرین سرشماری کشور میتوان مشاهده کرد، که از 1139 شهر کشور در آن سال، 370 نقطة شهری جمعیتی کمتر از 5000 نفر داشتهاند. از دلایل انتخاب چنین سیاست و راهبردی از طرف وزارت کشور، میتواند وجود رابطة کاملاً مستقیم و معنیدار بین متغیرهای فاصله از پایتخت، فاصله از شهرهای مرکز استان و سال شکلگیری استان با تعداد اینگونه شهرها باشد. بدین معنی که هرچه از تهران و از مراکز استانها بیشتر فاصله بگیریم بر تعداد روستاهای کوچک تبدیلشده به شهر افزوده میگردد. از آنجا که تعداد اینگونه شهرها در استانهای تازه شکلگرفته مانند خراسان جنوبی بیشتر از استانهای دیگر کشور است، میتوان استنباط کرد که راهبرد تبدیل نقاط روستایی به شهر، راهبردی اداری-مدیریتی و سیاسی برای تقویت تمرکززدایی و توسعة منطقهای در نواحی دوردست و مناطق محروم و همچنین سیاستی برای پرکردن شکاف سلسلهمراتب شهری در استانها، شهرستانها و بخشهای تازه شکلگرفته است.
اندازة جمعیت
تبدیل روستا به شهر
توسعة روستایی
خامشهر
نظام شهری
2013
09
23
535
557
https://jrur.ut.ac.ir/article_36493_0c92ff60f7388fec8b8427dd9719a6b3.pdf
پژوهشهای روستائی
JRUR
2008-7373
2008-7373
1392
4
3
مذهب و مدرنیته در کردستان تحلیل جامعهشناختی اثرگذاری عناصر مدرن بر ارزشهای مذهبی در جامعة روستایی موکریان
رشید
احمدرش
یاسمن
توحیدیان
پژوهش حاضر در بازة زمانی نزدیک به دو سال و با مطالعه و مراجعة مستمر به حدود هشتاد روستای مختلفِ منطقة موسوم به موکریان، واقع در جنوب استان آذربایجان غربی انجام شده است. دادههای مربوط به مقالة پیش رو با توجه به ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی جامعة روستایی مورد مطالعه، به شیوة کیفی و به روش نظریة زمینهای و با استفاده از فنون مصاحبههای عمیق، تاریخ شفاهی و مشارکت میدانی جمعآوری شد. پس از انجام مصاحبههای عمقی و برگزاری جلسههای متعدد بحث گروهی با افراد عادی و نیز نخبگان جامعه، اطلاعات اولیه بهدستآمد. مراجعههای چندباره به میدان مطالعه بهمنظور سنجش اعتبار و روایی اطلاعات گردآوریشده و نیز آزمون صحت یافتههای نظری، تا آخرین مرحلة تحقیق ادامه داشت. در بعد نظری، مشخصاً نظریة تحول ارزشی اینگلهارت، و نظریههای جدید نوسازی و مدرنیتة بازاندیشیشدة گیدنز، چارچوب مفهومی تحقیق را تشکیل میدهند. با توجه به تغییرات ارزشی ایجادشده در حوزة باورهای مذهبی، ارزشهای فردی و جمعی، و نگرش به نمادها و نهادهای مذهبی، میتوان اذعان داشت که در نتیجة ورود عناصر مدرن به جامعة روستایی مطالعهشده، تغییرات ارزشی و هنجاری گستردهای در زیستجهان افراد جامعة مورد نظر صورت گرفته است. تحلیل دادههای میدانی حاکی از بروز و گسترش تمایلات «دنیاگرایانه» و «تمایل به زندگی ناسوتی» در میان مصاحبهشوندگان - البته با شیبی ملایم- است. به نظر میرسد که جامعة مورد بررسی با نوعی پارادوکس مواجه است، که از طرفی عقبنشینی دین در آن به چشم میخورد و از طرف دیگر شاهد سازمانیافتهشدن بیسابقة دین در قالب فرقههای غیربومی و وارداتی هستیم؛ که این دومی را با اندک تسامحی میتوان اسلام سیاسی نامید. به هرحال، ماهیت تغییرات بهوجودآمده بیانگر تأثیرپذیری متقابل مذهب و مدرنیته در جامعة مورد مطالعه است.
باورها و ارزشهای مذهبی
تغییرات ارزشی-هنجاری
جامعة روستایی موکریان
عناصر مدرن
نظریة زمینهای
2013
09
23
559
584
https://jrur.ut.ac.ir/article_36494_094f3a8eac75ba53629bf901451b36b9.pdf
پژوهشهای روستائی
JRUR
2008-7373
2008-7373
1392
4
3
ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی با استفاده از سامانههای هوشمند (منطق فازی) (مطالعة موردی: دهستان مهبان شهرستان نیکشهر)
فرامرز
بریمانی
عثمان
بلوچی
نواحی روستایی در کشورهای کمترتوسعهیافته ازجمله ایران بهدلیل نابرابریهای اقتصادی و اجتماعی بین شهر و روستا، با چالشهای فراوانی مواجه هستند. از این رو شناخت و تبیین عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی در این نواحی اهمیت بسزایی دارد. از آنجاکه عدمقطعیت ذاتاً بر علوم انسانی ـبهویژه در محیطهای برنامهریزی و تصمیمگیریـ حاکم است و ارزشگذاری شاخصهای کیفیت زندگی نیز بهطور نسبی در مناطق مختلف جغرافیایی متفاوت است، بهرهگیری از سامانههای هوشمند برای دستیابی به نتایج دقیقتر و واقعیتر بسیار ارزشمند است. هدف پژوهش حاضر ارزیابی و تحلیل کیفیت زندگی در نواحی روستایی دهستان مهبان شهرستان نیکشهر با استفاده از «منطق فازی» است، که از طریق شاخصهای عینی (کمی) و ذهنی (کیفی) در ابعاد اقتصادی و اجتماعی انجام شده است. روش پژوهش، توصیفیـتحلیلی مبتنی بر منطق فازی است. دادههای پژوهش از اسناد موجود در سازمانهای دولتی، آمارنامهها، و پرسشنامه بهدست آمده است. نتایج یافتهها نشان میدهند که کیفیت زندگی عینی در دهستان مهبان در طیفی از نامطلوب تا نسبتاً مطلوب قرار میگیرد، بهگونهایکه روستای موکی پایین با ضریب 145/0 پایینترین درجه (نامطلوب) و روستای کشیک با ضریب 501/0 بالاترین درجه (نسبتاً مطلوب) را به خود اختصاص میدهد. کیفیت زندگی ذهنی نیز در طیف نسبتاً نامطلوب تا نسبتاً مطلوب جای میگیرد، بهگونهایکه روستای تیتراندَن با ضریب 460/0 کمترین درجه (نسبتاً نامطلوب) و روستای کشیک با ضریب 607/0 بیشترین درجه (نسبتاً مطلوب) را دارند.
دهستان مهبان
کیفیت زندگی
منطق فازی
نواحی روستایی
2013
09
23
585
613
https://jrur.ut.ac.ir/article_36495_bde930fb10b758fa6565bcbdbd9ec5cc.pdf
پژوهشهای روستائی
JRUR
2008-7373
2008-7373
1392
4
3
سنجش و ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی با استفاده از تکنیک روش تشابه به گزینة ایدهآل فازی مطالعة موردی: دهستان میانده - استان فارس
جابر
علی زاده
حمید
برقی
حمزه
رحیمی
علی
افشاری پور
کیفیت زندگی، مفهومی است که در سالهای اخیر، بهدلیل نقشی که در سلامت روان افراد دارد، اهمیت بسزایی یافته است. جایگاه روستاها در فرایند توسعة اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در مقیاسهای مختلف منطقهای آشکار است. پیامدهای توجهنکردن به کیفیت زندگی در نواحی روستایی میتواند فقر گسترده، نابرابری فزاینده، رشد سریع جمعیت، بیکاری، مهاجرت، و حاشیهنشینی شهری باشد. با توجه به آنچه گفته شد، هدف اصلی پژوهش حاضر، تعیین شاخصها و ارزیابی و سنجش کیفیت زندگی ذهنی در مراکز روستایی دهستان میاندهِ استان فارس است. این مطالعه از نوع «توصیفی- تحلیلی» است که دادههای مورد نیاز آن از طریق تکمیل سیاهة اطلاعات دموگرافیک و پرسشنامة بسطیافتة کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت (WHOQOL-BREF)، بهوسیلة ساکنان نواحی روستایی دهستان میانده و همچنین مطالعات پیمایشی به دست آمده است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران و با در نظر گرفتن حداکثر ناهمگنی (5/0=q=p)، برابر با 385 نفر برآورد شده، که اعضای آن به صورت نمونهگیری سهمیهبندی از ساکنان هشت روستای پرجمعیت از طریق نمونهگیری احتمالی ساده انتخاب شدند. دادهها با استفاده از روش تشابه به حل ایدهآل فازی تحلیل شد و بهمنظور تشخیص گروههای همگن برای تعیین سطح رضایت در دهستان میانده، از روش تحلیل خوشهای بهره گرفته شد. نتایج نشان میدهد که روستای میانده با توجه به موقعیت مرکزیاش در سطح دهستان، در تمامی سنجههای کیفیت زندگی وضعیت بهتری از روستاهای دیگر دهستان دارد. با اینکه در بین روستاهای مورد مطالعه، از نظر شاخصهای ترکیبیِ کیفیت زندگی تفاوت چندانی وجود ندارد، اما در سنجههای مختلف سلامت محیط، سلامت اجتماعی، اقتصادی، روانی و جسمیِ افراد، تفاوتهایی در رضایت پاسخدهندگان دیده میشود.
دهستان میانده
روش تشابه به گزینة ایدهآل فازی
کیفیت زندگی
نواحی روستایی
2013
09
23
615
640
https://jrur.ut.ac.ir/article_36496_6f8768a47cd8ab20704a54f4adb943d6.pdf
پژوهشهای روستائی
JRUR
2008-7373
2008-7373
1392
4
3
کاربرد روش تلفیقی MCDM و GIS در شناسایی مناطق روستایی با پتانسیل اکوتوریستی
عبدالرضا
رکن الدین افتخاری
حمدا...
سجاسی قیداری
مهدی
پورطاهری
عادل
آذر
در دهههای اخیر همراه با رشد و توسعة گردشگری، زیرشاخههای گردشگری، از جمله اکوتوریسم یا بومگردی نیز رشد بسیاری یافتهاند. جدیدبودن این بخش از گردشگری سبب شده است که کمتر بتوان به روش یا چارچوب مناسبی در پژوهشهای جهانی درخصوص انتخاب پتانسیلهای اکوتوریستی در مناطق و مکانهای گوناگون دست یافت. نقاط روستایی از دیرباز در زمرة مهمترین مکانهایی که جاذبههای گردشگری فراوانی دارند، قرار گرفتهاند. از سویی دیگر، انتخاب روستاهای هدف در گردشگری، بهویژه روستاهای نمونة اکوتوریستی اهمیت بسیاری دارد. در پژوهش حاضر، این پرسش که انتخاب روستاهای نمونة اکوتوریستی چگونه صورت میگیرد، مطرح شد. ابتدا از طریق مدل ارزیابی اکوتوریستی با تلفیق TOPSIS-GIS بر اساس 9 معیار، پتانسیل اکوتوریستی در محدودة استان تهران ـبهعنوان یکی از کانونهای جمعیتی کشور که در حاشیة جنوبی البرز قرار داردـ پهنهبندی شد. سپس با استفاده از تابع اکوتوریسمِ روددرهای تعریفشده، در چندین مرحله با اجرای الگوریتم و همپوشانی لایهها، روستاهای نمونة اکوتوریستی انتخاب شدند. نتیجة بهدستآمده نشان داد که روستاهای 6گانة برگزیده، بر محدودة مناطق زیستمحیطی چهارگانه انطباق دارند و مدل توانایی بالایی در انتخاب روستاهای نمونة اکوتوریسم روددرهای در کشور دارد.
استان تهران
اکوتوریسم
تحلیل چندمعیارة TOPSIS و GIS
روستاهای نمونه
مدل ارزیابی اکوتوریسم
2013
09
23
641
660
https://jrur.ut.ac.ir/article_36497_87630856f40341664b26ce5d5ded1ee8.pdf
پژوهشهای روستائی
JRUR
2008-7373
2008-7373
1392
4
3
کاربرد فرایند تحلیل شبکهای (ANP) در برنامهریزی توریسم مطالعة موردی: ناحیة کوهستانی غرب گیلان
سیده خدیجه
رضاطبع ازگمی
رحیم
حیدری چیانه
دسترسی به جاذبهها و رتبهبندی مقاصد گردشگری از ابعاد مهم برنامهریزی توسعة توریسم بهشمار میآید. در مقالة حاضر با استفاده از روش RDS از طریق منابع کتابخانهای و با نظرسنجی از نمونة آماری مبتنی بر روش کوکران و روش نمونهگیری ساده، کاربرد فرایند تحلیل شبکهای ANP در برنامهریزی توریسم غرب گیلان بررسی شده است. در پژوهش حاضر با استفاده از روش ANP بهکمک نرمافزارSuper Decisions ضمن مطالعة جاذبههای توریستی ناحیة کوهستانی غرب گیلان، جاذبهها و مقاصد توریستی این منطقه نیز رتبهبندی شده است. برای این منظور، مؤلفههای اکوتوریستی، آثار تاریخی، سبک معیشت نیمهنومادیزم و وضعیت زیرساختها از مهمترین شاخصهای رتبهبندی مقاصد گردشگری انتخاب شدند. سپس با تحلیل و ارزیابی معیارها در مدل فرایند تحلیل شبکهای، هفت گزینه از میان نواحی کوهستانی غرب گیلان پیشنهاد شدند، که بهترتیب عبارتاند از روستاهای آقاولر با 23/38 درصد، سراگاه با 23/34 درصد، سوباتان با 16/8 درصد، رندانه با 05/6 درصد، لومهدشت با 54/5 درصد، دشت دامان با 97/4 درصد و حیران با 80/2 درصد از درجة اهمیت.
برنامهریزی توریسم
غرب گیلان
فرایند تحلیل سلسلهمراتبی (AHP)
فرایند تحلیل شبکهای ((ANP
نرمافزار Super Decisions
2013
09
23
661
690
https://jrur.ut.ac.ir/article_36498_546e240c394efa96baea49268f56d4af.pdf