تبیین فرایند همکاری‌های قلمرویی در بهره‌برداری از قنات (مورد مطالعه: قنات حسن‌آباد، استان یزد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استاد، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 دانشیار، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده


ویژگی برجسته قنات حسن‌آباد به نقش آن در ایجاد همکاری‌های بین‌قلمرویی برمی‌گردد که میان سه حوزه مهریز، ده‌نو و حسن‌آباد در طول 40 کیلومتر پدید آمده و استمرار یافته است. مراقبت از قنات حسن‌آباد تا آخرین چاه که در قلمروی مهریز واقع است صورت می‌گیرد و دو قلمروی پایین‌دست در آن مشارکت دارند. در این مقاله تلاش شده است تا با روش نظریه‌ زمینه‌ای به این سؤال پاسخ داده شود که چگونه جریان آبی مانند قنات حسن‌آباد توانسته است به همگرایی اجتماعی و همکاری میان سه قلمروی ذینفع منجر گردد؟ به این منظور مصاحبه‌شوندگان از مناطق پایین‌دست و بالادست با روش گلوله‌برفی انتخاب شدند و پرسش‌ها تا رسیدن به نقطه اشباع نظری ادامه پیدا کرد. سپس در مورد داده‌های میدانی، کدگذاری باز و محوری انجام شد و نهایتاً کدگذاری انتخابی صورت گرفت. روابط میان مفاهیم در مدل مفهومی نشان داده شد و به‌صورت یافته‌های پژوهش شرح داده شدند. در منطقه نفوذ قنات حسن‌آباد، مدلی حاکم است که آن را مدل «سود مشترک» نامیده‌ایم. در این مدل، مجموعه‌ای از عوامل اجتماعی و اقتصادی به‌گونه‌ای ساختارمند منافع بالادست و پایین‌دست را به یکدیگر گره می‌زنند. یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در این مدل، گستردگی فضایی قنات است که به قنات، نوعی ویژگی قلمرو‌گریزی می‌دهد. درنتیجه، دینامیک قنات به کمرنگ شدن قلمرو و به‌تبع آن کاهش هویت قلمرویی منجر می‌گردد و همین امر، امکان همکاری در دو سوی مرزهای قلمرو را آسان‌تر می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Territorial Cooperation for Exploitation of Qanat through Grounded Theory Method (Case Study: Qanat of Hasan Abad – Yazd Province)

نویسندگان [English]

  • Majid Labbaf Khaneiki 1
  • Mohammad Reza Rezvani 2
  • Seyyed Ali Badri 3
1 PhD Candidate for Geography and Rural Planning, Department of Human Geography, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Professor, Department of Human Geography, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran.
3 Associate Professor, Department of Human Geography, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This paper takes up the qanat of Hassan Abad and its special peculiarities which made it eligible to be nominated as UNESCO World Heritage in 2015. Hasan Abad originates from Ebrahim Abad valley near the town of Mehriz and travels 40 kilometers to Yazd. The water of this qanat is shared out between the town of Mehriz, the village of Dehno and Yazd (district of Hasan Abad). One of the most important properties of this qanat is its territorial cooperation which is resulted from a lax territorial behavior caused by the qanat’s dynamics. Dormant territorial behavior can pave the way for a high sense of cooperation and social capital, which are all associated with the peculiarities of the qanat. In the region, the social foundation which has been formed and evolved around the water resources management could have increased the sense of cooperation. Through the research method of grounded theory, this paper tries to answer the question of how a water current like the qanat of Hasan Abad can pave the way for such social convergence and cooperation between three beneficiary territories.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Territorial Water Cooperation
  • Qanat
  • Sustainable Exploitation
  • Grounded Theory
  • Common Benefit
Abavaran D. K. Consulting Engineers (2013). Comprehensive Report on Dehno-Hasan Abad Qanat (in Persian). Iran Water Resources Management Company, International Center on Qanats and Historic Hydraulic Structures.
Afshar I. (1995). Memorials of Yazd (Persian). Vol. 1, 2nd edition, Tehran: Association for Cultural Heritages and Luminaries.
Akbari M. (2018). Validation and Quality Assessment in QUAN, QUAL, and Mixed Method Research. Methodology of Social Sciences and Humanities, 24(94): 23-45.
Allan J. A. (2002). Hydro-Peace in the Middle East: Why no Water Wars? A Case Study of the Jordan River Basin. SAIS Review vol. XXII no. 2 , Summer–Fall 2002.
Axelrod R. (1984). The Evolution of Cooperation. New York: Basic Books Inc. Publishers.
Beaumont, P. (1989). The Qanat: a Means of Water Provision from Groundwater Sources. In P. Beaumont, M. Bonine, & K. McLachlan (Eds.), Qanat, Kariz and Khattara: Traditional Water Systems in the Middle East and North Africa (pp. 13-31). London: The Middle East Center, School of Oriental and African Studies, University of London.
Behnia A. (1988). Building and Looking after Qanat (in Persian). Tehran: Markaz Nashr Daneshgahi.
Bonine M. (1989). Qanats, Field Systems and Morphology: Rectangularity on the Iranian Plateau. Qanat, Kariz and Khattara: Traditional Water Systems in the Middle East and North Africa, Edited by Peter Beaumont, Micheal Bonine, Keith McLachlan, London: The Miidle East Center, School of Oriental and African Studies, University of London, 35-57.
Bonine M. E. (1982). From Qanat to kort Traditional Irrigation Terminology and practices in central Iran. Journal of IRAN, Volume XX, London.
Dinar S. H. (2007). Water wars? Conflict, cooperation, and Negotiation over Transboundary Water. In V. I. Grover (Ed.), Water: A Source of Conflict or Cooperation? Boca Raton, Florida: CRC Press.
English P. W. (1968). The Origin and Spread of Qanats in the Old World.  Proceedings of the American Philosophical Society, Vol. 112, No. 3 (Jun. 21, 1968): 170-181
Gamaliel A., Mwagiru M. (2017). Constraints in Implementing International Water Treaties: A Case Study of Nile Basin Treaty of 1929. Strategic Journal of Business and Change Management, 4(3): 60-100.
Ghayour H.A. (1991). A New Approach towards Qanats in Iran and their Distribution across Different Geographical Regions (in Persian). In: Research Geographical Journal, No. 23, Winter 1991.
Glaser B. G., Strauss A. L. (1965). Awareness of dying. Chicago: Aldine.
Glaser B. G., Strauss A. L. (2006). The Discovery of Grounded Theory Strategies for Qualitative Research. USA: AldineTransaction
Goblot H. (1979). Les Qanats. Une technique d’acquisition de L’Eau. Paris: Mouton.
Hardin G. (1968). The Tragedy of the Commons. Science, New Series, Vol. 162, No. 3859 (Dec. 13, 1968): 1243-1248.
Janebollahi M. S. (1990). Water Division, Transaction and Accounting in Traditional Irrigation in Meybod (in Persian). Geographical Research Journal, No. 2, Summer 1990.
Kamalvand, S. (2014). Re-use of Hasan Abad Qanat. International Workshop on Water and the City, Yazd: International Center on Qanats and Historic Hydraulic Structures.
Kazemeini M. M. (2003). Encyclopedia of Yazd Celebrities (in Persian). Vol. 2, Yazd: Reyhanat al-Rassol Research and Cultural Foundation.
Labbaf Khaneiki M. (2006). Water Division Systems in Iran (in Persian). Tehran: Iran National Water Treasury.
Labbaf Khaneiki M., Semsar Yazdi A. (2015). Qanat Tourism. International Center on Qanats and Historic Hydraulic Structures (ICQHS), Iran Water Resources Management Company.
Lambton A. (1983). Landlord and Peasant in Persia (Persian translation). Translated by Manoochehr Amiri, 3rd edition, Tehran: Scientific and Cultural Publications.
Lambton A.K.S. (1989). The Origin, Diffusion and Functioning of the Qanat. Qanat, Kariz and Khattara: Traditional Water Systems in the Middle East and North Africa, Edited by Peter Beaumont, Micheal Bonine, Keith McLachlan, London: The Miidle East Center, School of Oriental and African Studies, University of London, 5-12
Mauelshagen F. (2009). Water Politics: Conflict about Limited Resources. Paper presented at The Annual Meeting of the Catholic Academic Exchange Program, Bonn, Germany, 24 April, 2009.
Ostrom E. (1990). Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action. Cambridge University Press.
Papoli Yazdi M. H. & Labbaf Khaneiki M. (2004). Qanats of Taft (in Persian). Mashhad: Papoli Publication.
Papoli Yazdi M.H., Labbaf Khaneiki M., Labbaf Khaneiki R.A., Jalali A. (2000). Qanat of Qasabeh as a Myth (in Persian). Khorasan Regional Water Authority, Mashhad, Iran.
Safinejad J. (1996): Qanat of Ebrahim Abad; the Oldest Qanat of Iran (in Persian). Art and Culture Researches Journal of Central Province, Fall and Winter 1996.
Safinejad J. (2017). Qanat in Iran and its Traditional Operation Methods (in Persian). Tehran: Iran Water Resources Management Company.
Semsar Yazdi A., Labbaf Khaneiki M., Dehghan M. B. (2005). A Survey on the Qanats of Bam from Technical and Engineering Point of View. UNESCO Tehran Cluster Office, ICQHS, Tehran.
Shenton A. K. (2004). Strategies for Ensuring Trustworthiness in Qualitative Research Projects. Education for Information, 22 (2004): 63–75.
Wolf A. T. (2007). Shared Waters: Conflict and Cooperation, Annual Review of Environment and Resources, 32: 1–29.