سنجش سطح دانش مدیریت بحران مدیران محلی روستایی با تأکید بر زلزله مطالعة موردی: دهستان ‌گشت، شهرستان سراوان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

بلایای طبیعی در طول تاریخ جزء گزیرناپذیر زندگی انسان بوده‌اند و در میان آنها زلزله از مخرب‌ترین بلایا در جهان و ایران به‌شمار می‌آید. این بلای طبیعی سالانه خسارت‌های جانی و مالی بسیاری به مناطق روستایی کشور ـ‌که آسیب‌پذیری‌شان بیشتر از مناطق شهری است‌ـ وارد می‌آورد. مدیران بهره‌مند از دانش و آگاهی می‌توانند نقشی اساسی در مدیریت بحران‌های طبیعی مانند زلزله داشته باشند و آسیب‌های ناشی از آن را به‌حداقل برسانند. مدیریت محلی آگاه به اصول، مهارت‌ها و شیوه‌های مدیریت بحران در روستاها، نقش جدی در کاهش آثار بلایای طبیعی خواهد داشت. مطالعة حاضر با هدف بررسی میزان دانش مدیریت بحران میان مدیران محلی مناطق روستایی (دهیاران و شوراها) انجام شد. برای رسیدن به هدف پژوهش از روش‌شناسی توصیفی‌ـ‌تحلیلی ازطریق شیوة مطالعة اسنادی و پیمایشی برای پاسخگویی به پرسش تحقیق در منطقة روستایی دهستان ‌گشت استفاده شد. به‌منظور تجزیه و تحلیل، از آزمون T برای مشخص‌کردن میزان دانش مدیریت بحران بین مدیران محلی و از مدل تصمیم‌گیری چندشاخصة الکتره (ELECTRE) برای اولویت‌بندی روستاهای منطقه براساس سطح دانش مدیریت بحران مدیران محلی استفاده شد. نتایج نهایی تحقیق نشان می‌دهند که براساس آزمون T، میانگین آمارة آزمونِ هیچ‌کدام از شاخص‌ها بالاتر از میانگین مطلوب نیست و سطح دانش مدیریت بحران میان مدیران روستاهای مطالعه‌شده پایین‌تر از حد متوسط است. نتیجة اولویت‌بندی مدیران محلی روستاها نیز نشان داد که روستاهای گشت، اله‌آباد و کسوری به‌ترتیب بالاترین سطح دانش مدیریت بحران را درمقایسه با سایر روستاها دارند و سطح دانش مدیریت بحران تقریباً نزدیک به متوسط است.

کلیدواژه‌ها


1- اخوان، پیمان و درویش‌زاده، مرضیه، 1390، ارائة چارچوب مدیریت بحران مبتنی بر مکاتب فکری مدیریت دانش ایرل در بحران زلزله، فصلنامة علمی - پژوهشی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، پژوهشنامة پردازش و مدیریت اطلاعات، شمارة 67، دورة پاییز، صص. 170-143.
2- اصغرپور، محمدجواد، 1385، تصمیم‌گیری‌های چندمعیاره، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
3- اصلان‌زاده، مرجان، 1386، طراحی مدلی کارا برای ساختار فیزیکی زنجیرة تأمین امدادرسانی بر پایة سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطی در مدیریت بحران زلزله، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، مدیریت فناوری اطلاعات، دانشکدة فنی مهندسی دانشگاه الزهرا.
4- افتخاری، عبدالرضا رکن‌الدین؛ وزین، نرگس؛ پورطاهری، مهدی، 1386، فرایندمدیریتبلایایطبیعیدردوشیوة بومیوجدید: روستاهایبخشخورشرستم(شهرستانخلخال)، فصلنامة مدرس علوم انسانی، دورة 13، شمارة 1، صص. 94-63.
5- بوالهری، جعفر و چیمه، نرگس، 1386، ارزیابی فعالیت‌های بهداشت روانی مداخله در بحران زلزلة بم: پژوهش کیفی، مجلة دانشکدة پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، 65(1)، صص. 13-7.
6- پورطاهری، مهدی، 1389، کاربرد روش‌های تصمیم‌گیری‌های چندشاخصه در جغرافیا، انتشارات سمت.
7- پورطاهری، مهدی، سجاسی قیداری، حمداله و صادقلو، طاهره، 1390، ارزیابی تطبیقی روش‌های رتبه‌بندی تکنیک مخاطرات محیطی در مناطق روستایی (مطالعة موردی: استان زنجان)، پژوهش‌های روستایی، سال دوم، شمارة سوم، صص. 54-31.
8- پورطاهری، مهدی؛ پریشان، مجید؛ افتخاری، عبدالرضا رکن‌الدین؛ عسگری، علی، 1390، سنجش و ارزیابی مؤلفه‌های مبنایی مدیریت ریسک زلزله (مطالعة موردی: مناطق روستایی شهرستان قزوین)، پژوهش‌های روستایی، سال دوم، شمارة یکم، صص. 150-115.
9- تسلیمی، عباسعلی، 1390، تأملی بر ضرورت‌های مدیریت بحران و مدیریت کاهش خطرپذیری زلزله، فصلنامة علمی تخصصی دانش مدیریت بحران، سال اول، شمارة 1، دورة پاییز، صص. 38-15.
10- جعفری، مصطفی، ابن‌رسول، سیداصغر و دیده‌ور، فاطمه، 1385، نقش مدیریت دانش و فناوری اطلاعات در مدیریت ریسک پروژه، نشریة بین‌المللی علوم مهندسی، شمارة ۵، جلد ١٧، زمستان، صص. 37-31.
11- دانپورت، تامس و پروساک، لارنس، 1379، مدیریت دانش، ترجمة حسین رحمان سرشت، نشر ساپکو، تهران.
12- درابک. ای، توماس و جی هواتمر، جرالد، 1383، مدیریت بحران، اصول و راهنمای عملی برای دولت‌های محلی، انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری وابسته به شهرداری تهران، تهران.
13- رضوانی، محمدرضا، 1390، مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعة روستایی در ایران، چاپ چهارم، انتشارات نشر قومس، تهران.
14- شریفی، جابر، 1388، لزوم به‌کارگیری فرهنگ و مدیریت جهادی در مدیریت بحران، مجموعة کامل مقالات دومین همایش ملی فرهنگ و مدیریت جهادی، وزارت جهاد کشاورزی، تهران.
15- گرکز، یونس، گرکز، محمد و عطرچیان، محمدرضا، 1383، اصول مدیریت بحران در حوادث غیرمترقبه و بلایای طبیعی، در یازدهمین کنفرانس دانشجویان عمران سراسر کشور، دانشگاه هرمزگان.
مرکز آمار ایران، 1390، سرشماری نفوس و مسکن.
16- مؤسسة ژئوفیزیک دانشگاه تهران، 1392، گزارش اولیة زمین‌لرزة شهرستان گشت.
17- معصوم، جلال، 1382، مدیریت حوادث غیرمترقبه در روستا، ماهنامة آموزشی، پژوهشی و ترویجی دهیاری‌ها، شمارة 6، صص. 8-1.
18- موسوی، سیروس، 1390، قابلیت های دهیاری در مدیریت بحران در روستاها، ماهنامة آموزشی، پژوهشی و ترویجی دهیاری‌ها، شمارة 36، صص. 6-3.
19- نکودری، مریم و یعقوبی، نورمحمد، 1390، بررسی عوامل تسهیل‌کنندة مدیریت دانش در سازمان مدیریت بحران، پژوهش‌های مدیریت عمومی، سال چهارم، شمارة سیزدهم، صص. 119-95.
20- وزین، نرگس، 1386، نقش دانش بومی و نوین در کاهش آسیب‌های محیطی در روستاها (مطالعة موردی: بخش خورش رستم)، پایان‌نامة کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس.
21- یاراحمدی خراسانی، مهدی، 1384، بحران واقعیتی جدایی‌ناپذیر از سازمان‌ها، مجلة مدیریت، شمارة 102، صص. 47-43.
22- Coppola, D.P., 2007, Introduction to International Disaster Management, Oxford, UK: Butterworth, Heinemann, Burlington.
23- Davenport, T. & Grover, V., 2001, Knowledge Management, Journal of Management Information Systems, 18(1), PP. 3-4.
24- Ghafory, M., 2005, Earthquake Risk Management Strategies: Iranian Experience, Tehran, UNESCO off and International Institute of Earthquake Engineering and Seismology (IIEES), PP. 1-9.
25- Hansson, K., Danielson, M., Ekenberg, L., 2008, Assessment of a Flood Management Formwork, International Journal of public Information Systems, Vol. 1, PP. 25-37.
26- Jaques, Tony, 2007, Issue Management and Crisis Management: An integrated, Non-linear, Relational Construct Original Research Article Public Relations Review, 32(2), PP. 147-157.
27- Marwitz, Steve, Neil Maxson, Bill Koch, Todd Aukerman, Jim Cassidy, David Belonger, 2008, Corporate Crisis Management: Managing a major crisis in a chemical facility, Journal of Hazardous Materials, 159(1), PP. 92-104.
28- Phillips, Jason, 2010, Evaluating the Level and Nature of Sustainable Development for a Geothermal Power Plant, Renewable and Sustainable Energy Reviews 14, PP. 2414–2425.