Designing and validating the blended learning model based on the CEPA program (local communities of international wetlands of Sistan and Baluchistan)

تالاب بین المللی خلیج گواتر و خورباهو در سواحل مکران در سال 1378و مجموعه تالاب های هامون در منطقه سیستان در سال 1354 در فهرست تالاب‌های بین المللی کنوانسیون رامسر ثبت شدند.

هدف از این پژوهش، ابتدا طراحی الگوی آموزش ترکیبی برمبنای برنامه سیپا برای جوامع محلی منطقه بود و سپس اعتباریابی این الگوی آموزشی نیز انجام شد. سوالات پژوهش عبارتند از:

1- مولفه‌ها و ریزمولفه‌های کلیدی الگوی آموزش ترکیبی جوامع محلی در برنامه سیپای تالاب های بین المللی استان سیستان و بلوچستان کدام است؟

2- الگوی مطلوب آموزش ترکیبی جوامع محلی در برنامه سیپای تالاب های بین المللی استان سیستان و بلوچستان کدام است؟

3- الگوی آموزش ترکیبی جوامع محلی در برنامه سیپای تالاب های بین المللی استان سیستان و بلوچستان از اعتبار لازم برخوردار است؟



2. روش پژوهش

روش شناسی پژوهش حاضر از نوع آمیخته و روش گردآوری داده ها توصیفی پیمایشی است. ابزار گردآوری داده ها،پرسشنامه محقق ساخته بود. ماهیت پژوهش، از نوع اکتشافی و از روش کیو استفاده شد. طبق روش کیو، جامعه آماری شامل کلیه ذینفعانی بود که درحفاظت از تالاب‌های بین المللی سیستان و بلوچستان، نقش کلیدی داشتند. نمونه آماری نیز، بر اساس روش هدفمند 19 نفراز افراد متخصص در زمینه برنامه سیپا، شاغل در دفتر تالاب‌ها در سازمان محیط زیست کشور ، اداره محیط زیست استان سیستان و بلوچستان، شهرستان زابل، شهرستان چابهار و شهرستان کنارک انتخاب شد.

در این پژوهش ابتدا جهت تلفیق برنامه سیپا با آموزش ترکیبی، مدل های مختلف یادگیری ترکیبی بررسی شد که مدل آی بی ام بیشترین همگرایی داشت. با تلفیق چهار جزو برنامه سیپا با مدل چهار بعدی آی بی ام چهار دسته‌ی کیو استخراج شد. در مرحله بعد جهت تعیین ریزمؤلفه‌های الگو از روش کیو استفاده شد که شامل چهار مرحله اصلی می‌باشد. 1. ایجاد فضای گفتمان: در این مرحله 110 گزاره توسط پژوهشگر از منابع دست اول و دوم استخراج شد. 2. انتخاب عبارات کیو: گزاره ها برای غربال گری در اختیار خبرگان قرار گرفت. پس از حذف موارد تکراری ، 51 عبارت کیو الگوی آموزش ترکیبی جوامع محلی برمبنای برنامه سیپا انتخاب گردید. سپس این 51 ریزمولفه توسط خبرگان در چهار مولفه ی اصلی الگوی آموزش ترکیبی جوامع محلی ، دسته بندی شدند.3. انتخاب مشارکت کنندگان و مرتب سازی)امتیازدهی به عبارات کیو :( در این مرحله، انتخاب مشارکت کنندگان به صورت هدفمند و شامل 19نفر ازمتخصصان برنامه سیپا بود . ابتدا 51 عبارت کیو در قالب پرسشنامه آنلاین در دسترس آن ها قرار گرفت تا امتیاز دهی به عبارت‌ها انجام شود و در مرحله بعد، 36 ریزمولفه اولویت دار مشخص شد. 4. تحلیل آماری داده ها: مرحله پایانی، جهت آنالیز داده های جمع آوری شده از تحلیل عاملی مرتبه دوم استفاده شد. اعتباریابی داده های گردآوری شده نیز با استفاده از نرم افزار SPSS و آموس انجام شد. برای سنجش پایایی پرسشنامه محقق ساخته از روش آلفای کرونباخ ( 93/. ) استفاده شد.

3. یافته ها

در راستای پاسخگویی به سوال اول پژوهش، دسته‌ی اول ارتباطات و تعامل، دسته‌ی‌ دوم آموزش و اطلاعات، دسته‌ی سوم مشارکت و همکاری و دسته‌ی چهارم اقدام عملی پایدار به عنوان مولفه های اصلی الگو نام گذاری شدند. برای تعیین ریزمولفه‌های کلیدی، اول از آزمون KMO و بارتلت استفاده شد. سپس مشارکت کنندگان 36 ریز مولفه‌ ی کلیدی انتخاب و سپس اولویت بندی کردند . در راستای پاسخگویی به سوال دوم پژوهش، به طور کلی ریزمولفه‌ی "توانمندسازی جوامع محلی" در اولویت اول الگوی آموزش ترکیبی جوامع محلی قرار گرفت. در مولفه اصلی ارتباطات وتعامل چهار عامل 81درصد تغییرات را تبیین می کنند که ریزمولفه‌ی "ایجاد انگیزه مشارکت" با بارعاملی 99/0، بیشترین سهم را در تبیین تغییرات الگوی آموزش ترکیبی جوامع محلی کسب کرد. در آموزش واطلاعات، پنج عامل 82 درصد تغییرات را تبیین می کنند که ریزمولفه‌ی " شناسایی تهدیدها " با بارعاملی 91/0بیشترین سهم را داراست. در مشارکت و همکاری، پنج عامل 86 درصد تغییرات را تبیین می کنند که ریزمولفه‌ی "گسترش رفاه اجتماعی" با بارعاملی92/0، بیشترین سهم را کسب کرد و در اقدام عملی پایدار نیز پنج عامل 78 درصد تغییرات را تبیین می کنند که ریزمولفه‌ی "گسترش رفاه اجتماعی" با بارعاملی 91/0 بیشترین سهم را دارد. برای پاسخگویی به سوال سوم پژوهش، اعتباریابی الگوی آموزش ترکیبی جوامع محلی، انجام شد. شاخص های χ2/df، 4، GFI، 98/0، AGFI، 94/0، RMSEA، 07/0، NFI، 9/0،CFI ، 83/0، TLI79/0، CHI، 04/3 به دست آمد.

4. بحث و نتیجه‌گیری

نتایج پژوهش های گذشته (امینی و همکاران، 1400)، حاکی از آن است که یکی از ذینفعان اصلی در حفاظت از تالاب ها ، جوامع محلی هستند. عابدی و حسینی(1400) نیز دریافتند سطح دانش و آگاهی عمومی ذینفعان جوامع محلی برنامه سیپا در حفاظت از تالاب ها نقش بسزایی دارد.طبق نتایج اولین اقدام برای حفاظت از تالاب های بین المللی سیستان و بلوچستان درجوامع محلی، توانمندسازی آن هاست. براساس چهار مولفه‌ی اصلی الگو، ابتدا باید با کمک ارتباطات و تعاملاتی که بین جوامع محلی برقرار است انگیزه‌ی مشارکت جهت حفاظت از تالاب ها بالا رود. سینایی و همکاران(1398) دریافتند این مهم باید با اولویت دادن به آموزش در زمینه خطراتی که تالاب ها را تهدید می کند، آغاز شود. درواقع آموزش عاملی موثر بر ایجاد انگیزه و افزایش مشارکت جوامع محلی است. این نتیجه در مطالعه ی گان و همکاران (2015 ) نیز تایید شد.انتخاب ریزمولفه "شناسایی تهدیدها" به عنوان اولین اولویت در مولفه آموزش و اطلاعات، با پژوهش یاوری همکاران (1397)، مطابق بود. میرونگا (2005)پیشنهاد داد که دولت بایدبرنامه های آموزشی را برای تمامی کاربران تالابها اجرا کند تا آگاهی و نگرش را بیشتر نماید و درنهایت بتوانند رفتارهای مخرب را تغییر دهند.همچنین، برای ایجاد مشارکت و همکاری که منتهی به اقدام عملی پایدار شود نیاز است که رفاه اجتماعی جوامع محلی بهبود یابدکه با نتایج پژوهش هوشیار و همکاران (1400) و پژوهش هامان (2018)،مطابقت دارد. در پژوهش عابدی و عابدین زاده(1400) نیز مشخص شد مشارکت پایدار ذینفعان و جوامع محلی از طریق تدوین برنامۀ مدیریت تالاب امکان پذیراست. همچنین کارانجا و همکاران(2018)، دریافتند چالش اصلی عدم تمایل مردم محلی به حفاظت از منابع طبیعی, تأمین نشدن حقوق متعارف آنها توسط دولت می باشد درصورتی که رفاه اجتماعی گسترش یابد، جوامع محلی علاقه مند به حفاظت از منابع تالاب هستند. ا