واکاوی تغییرات کاربری اراضی در سکونتگاه‌های روستایی کلان‌شهر تهران مورد مطالعه: شهرستان شهریار

عزیزی, سمیه; عزیزپور, فرهاد; ریاحی, وحید

doi:10.22059/jrur.2024.368942.1892

واکاوی تغییرات کاربری اراضی در سکونتگاه‌های روستایی کلان‌شهر تهران مورد مطالعه: شهرستان شهریار

نوع مقاله : مقاله برگرفته از پایان نامه

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

² دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

10.22059/jrur.2024.368942.1892

چکیده

یکی از فعال‌ترین پدیده‌ها روی زمین تغییر کاربری اراضی است. مقاله پیش با رهیافت پراگماتیسم و مطالعات میدانی مبتنی بر روش‌های مشارکتی و با نگاه تبیینی-اکتشافی به دنبال بررسی و شناخت تغییر کاربری اراضی سکونتگاه‌های روستایی ناحیه شهریار در طی دوره زمانی 10 ساله (1400-1390) و همچنین شناخت عوامل درونی و بیرونی مؤثر بر ایجاد چنین تغییری است. در راستای هدف مد نظر، پردازش تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد در سال 1390، اراضی انسان‌ساخت 65/9502 هکتار (23 درصد) از کل مساحت شهرستان را به خود اختصاص داده است. در سال‌های 1395 و 1400 نیز به ترتیب 14/10358 هکتار (26 درصد) و 90/11093 هکتار (27 درصد) از اراضی متعلق به کاربری انسان‌ساخت است. مساحت اراضی زراعی از 88/5531 هکتار (13 درصد) در سال 1390 به 91/4347 هکتار (10 درصد) در سال 1395 کاهش یافته است. البته این روند نزولی تا سال 1400 نیز ادامه دارد. علاوه بر همه این‌ها کاربری اراضی سایر در بازه زمانی 1400-1390، کاهش داشته است. نتایج حاصل از تحقیقات میدانی نشان داد که ضعف تعاملات سازمانی، مجاورت فضایی با کلان‌شهر، بحران در مدیریت منابع آب، رشد سوداگری زمین و بهره‌وری پایین بخش کشاورزی به عنوان عوامل درونی و توسعه مدیریت فضایی چند مرکزی، رانت قدرت در نظام سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی، اقتصاد نفت محور، توسعه اقتصاد صنعتی، خزش کلان‌شهری، پس‌زدگی جمعیتی کلان‌شهر تهران و پایین بودن ظرفیت نهادی به عنوان عوامل بیرونی بر تغییر کاربری اراضی منطقه مؤثر هستند. در این خصوص پیشنهادهایی برای جلوگیری یا کند کردن روند حاضر ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها