The future research of rural tourism destinations is a key element of sustainable tourism development in Yazd province. (Case study: Saryazd village).

Document Type : Research Paper

Authors

1 Associate professor, Faculty of Management & Accounting, Tourism Management Department, University of Allameh Tabataba'i , Tehran, Iran (correspond)

2 Ph. D Candidate of tourism management, Faculty of Management & Accounting, Tourism Management Department, University of Allameh Tabataba'i, Tehran, Iran

10.22059/jrur.2024.360580.1843

Abstract

چکیده مبسوط:

ایران متفاوت است و دائماً در حال تغییر است، ایران پدیده‌های غیرمنتظره زیادی مانند انقلاب و تغییرات آب و هوایی، خشک‌سالی، تحریم‌ها و اخیراً بحران‌های همه‌گیر مانند کرونا را تجربه کرده است. در بین صنایع، صنعت گردشگری و مهمان‌نوازی در این شرایط آسیب بیشتری دید. تحقیقات علمی زیادی از گردشگری به‌عنوان بهترین راه برای مدیریت مقصد روستایی یاد می‌کند و می‌تواند اقتصاد و فرهنگ روستایی را که با معایب مختلف دوران مدرن آسیب‌دیده است مانند خشک‌سالی، مهاجرت به شهرهای بزرگ برای درآمد بیشتر و اخیراً ویروس کرونا، احیا کند. آینده‌پژوهی و برنامه‌ریزی سناریو می‌تواند مفیدترین ابزار برای توسعه پایدار در مقاصد روستایی باشد. هدف از پژوهش ارائه رهنمودهای توسعه پایدار گردشگری روستایی با استفاده از آینده‌پژوهی روستاهای هدف گردشگری ایران مرکزی است که از طریق تدوین سناریو و بهره گیری از روش تایدا انجام گرفته است. کیس مورد مطالعه روستای سریزد از شهرستان مهریز استان یزد در مرکز ایران می باشد که جز روستاهای کویری ایران به شمار می رود. این روستا به دلیل خشکسالی های پیاپی و داشتن جاذبه های گردشگری متعدد به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری انتخاب شده است و فرایند توسعه گردشگری و تغییر سبک زندگی ساکنین محلی در روستا در حال شکل گیری میباشد.

پژوهش حاضر ازلحاظ هدف کاربردی است و در دسته تحقیقات توصیفی – تحلیلی قرار دارد. جامعه آماری تحقیق شامل 10 نفر از خبرگان مرتبط با سابقه‌ی بیش از 10 سال است که با موضوع مورد مطالعه آشنایی دارند و جز فعالان این حوزه به شمار می روند. این خبرگان از روش نمونه‌برداری غیر تصادفی گلوله برفی انتخاب شده‌اند. داده‌های پژوهش از طریق اسکن رسانه، منابع نوشتاری و دیجیتال شامل 5 سایت اول بر اساس رتبه گوگل در جستجوی کلمه «سر یزد» و مصاحبه با بازیگران و خبرگان و پرسشنامه دلفی جمع‌آوری شدند. این داده های جم اوری شده با استفاده از نرم‌افزار مکسکیودا و با تکنیک تحلیل محتوای کمی و روش دلفی تحلیل‌شده‌اند.

روش تحقیق مبتنی بر تکنیک تایدا در آینده‌پژوهی و تدوین سناریو می‌باشد. تایدا یک فرآیند 5 مرحله ای شامل ردیابی، تجریه و نحلیل، تصویربرداری، تصویر برداری و اقدام است. در قدم اول وضعیت گذشته، حال مقصد، شامل بازیگران، نیروی‌های جهت دهنده، سیستم غالب با استفاده از منابع در دسترس اینترنتی و چاپی و نیز بخشی از مصاحبه با خبرگان بخش خصوصی و عمومی این حوزه در منطقه تهیه می‌شود. در مرحله ردیابی، روندها و نیروهای مؤثر بر سؤال اصلی در مورد آینده توسط اسکن رسانه و پنل خبرگان دلفی پالایش و هویدا می‌شود. در مرحله‌ی تحلیل، نیروهای شکل‌دهنده و پیامدهای آن‌ها در آینده شناسایی می‌شود و سپس ارتباطات بین آن‌ها ترسیم و درنهایت در مرحله تصویرسازی سناریوهای مختلف ترسیم خواهد شد. در مرحله‌ی تصمیم‌گیری نیز مسیر رسیدن به سناریوی مطلوب با در نظر گرفتن فرصت‌ها و تهدیدات محیط آینده ترسیم می‌شود. در آخر نیز رهنمودهای مرتبط با مسیر تدوین‌شده به ذینفعان پیشنهاد می‌شود. سوال اصلی پروهش « چه راهکارها و رهنمودهای توسعه‌ای برای دستیابی به سناریو آینده مطلوب 5 سال آینده روستاهای کویری هدف گردشگری ایران مرکزی وجود دارد؟» می باشد.

یافته‌های پژوهش نشان داد که 16 سناریوی ممکن برای روستای هدف گردشگری سریزد وجود دارد که مطلوب‌ترین سناریو (Desired Scenario) در بین آن‌ها (PI1+PS1+LC1+NP1) می‌باشد و شامل حمایت بخش خصوصی، عمومی و جامعه محلی از توسعه گردشگری با دسترسی به منابع آبی جدید می‌باشد که خروجی آن شامل گرایش بیشتر ساکنین به گردشگری، افزایش درامد روستاییان و بازگشت یا مهاجرت معکوس از شهر به روستا، افزایش تولید و بهره‌وری در روستا، تنوع اشکال گردشگری در روستا و اضافه شدن شب اقامت در روستا و درنتیجه حفظ و احیای آداب‌ورسوم و فرهنگ غنی منطقه می‌باشد. پس از تحلیل پست رهنمودهای پیشنهادی محقق در سه سطح مدیریت، فعالیت و وظیفه استخراج شد و شامل موارد ذیل می باشد: در سطح مدیریت، مهم‌ترین استراتژی، ایجاد یک سازمان مدیریت/بازاریابی مقصد(DMO) و تدوین برنامه مدیریت مقصد (DMP) است. در سطح فعالیت، آموزش جامعه‌ی محلی و آماده‌سازی آن‌ها برای مشارکت در فعالیت گردشگری روستایی از سوی متخصصان و ایجاد تسهیلاتی از سوی بخش عمومی نظیر مشوق‌های معافیت مالیاتی برای سرمایه‌گذاران در جهت سرمایه‌گذاری در روستا و گردشگری روستایی است. در سطح وظیفه نیز تغییر الگوی مصرف آب و آشنایی با روش‌های نوین مصرف آب و تکنیک‌های آبیاری مدرن از سوی تمامی ذینفعان، رهنمود پیشنهادی برای رسیدن به سناریوی مطلوب آینده روستا می‌باشد.

تحقیق حاضر به‌عنوان گونه‌ای از تحقیقات عصر جدید درزمینه آینده‌نگاری در نوع خود هم ازلحاظ موضوع و هم روش در ادبیات گردشگری ایران کم‌نظیر است و به‌طور قابل‌توجهی ادبیات گردشگری موجود را ارتقا می‌بخشد و شکاف ادبیات آینده‌پژوهی را در ایران پر خواهد کرد. از سویی دیگر به مدیران مقاصد کمک می‌کند تا با بهره‌گیری از روش‌های جدید مدیریت استراتژیک، مقصد خود را برای موقعیت‌های ممکن و مطلوب آینده آماده کنند. این تحقیق می‌تواند با ارائه راهبردهای خود و معرفی سازمان مدیریت مقصد و نقش آن در تدوین برنامه‌ریزی مقصد و ارتباط مؤثر بین ذینفعان تا حدود زیادی به مشکلات نهادی و ساختاری و ارتباط ضعیف بین نهادهای تصمیم‌ساز و ذینفعان در صنعت گردشگری ایران کمک کند. محدودیت‌هایی نیز ازلحاظ روش‌شناسی برای انجام پژوهش وجود داشت، اگرچه پژوهش حاضر از تحلیل محتوا و روش دلفی بهره برده بود؛ ولی می‌توان استفاده از روش‌های دیگر آینده‌پژوهی مانند چرخ‌های آینده (Futures Wheel)، شبیه‌سازی و بازی (Simulation and Games)، مدل Agent Based Modeling (ABM) و یا تحلیل اثرات روند(Trend Impact Analysis (TIA)) را به محققان آینده پیشنهاد داد که از روش‌های کیفی و کمی رایج در این حیطه از تحقیقات هستند. پیشنهاد دیگر محقق به صنعتگران گردشگری روستایی به‌ویژه بخش خصوصی، استفاده ازاین‌گونه تحقیقات پیش از برنامه‌ریزی برای سرمایه‌گذاری خود در مقاصد بوده تا بتوانند با اطمینان بیشتری به بازگشت سرمایه خود و موفقیت در آن امیدوار باشند و کمترین بحران‌ها را تجربه کنند و یا حداقل برای بحران‌های پیش رو آماده باشند.

Keywords

Main Subjects

Journal of Rural Research

Articles in Press, Accepted Manuscript
Available Online from 02 February 2024

Files

History

  • Receive Date: 11 June 2023
  • Revise Date: 17 December 2023
  • Accept Date: 02 February 2024

Share

How to cite

Statistics