بازار مرزی و مناطق روستایی: بررسی نقش و جایگاه روستاییان در بازار مرزی شهرستان بانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سنندج

2 استاد جامعه شناسی روستایی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

3 استادیار گروه توسعه اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

پژوهش حاضر در پی بررسی نقش روستاییان در شکل‌گیری بازار مرزی شهر بانه و جایگاه آنان در شبکة روابط بازار مرزی است. شناخت زمینه‌ها و بسترهای شکوفایی دادوستد مرزی به‌منظور شناخت موقعیت روستانشینی در این شهر از اهداف این مطالعه است. برای بررسی این موضوع از روش کیفی و تکنیک‌های مصاحبه، مشاهده و بررسی اسناد استفاده شد. موضوع در دو بخش بررسی نحوة تعامل و ارتباطات کنشگران روستایی با آن سوی مرز و جایگاه آنان در بازار بانه؛ و ترسیم تغییرات ایجادشده در مناطق روستایی درنتیجة حضور روستاییان در بازار بررسی شد. براساس نتایج به‌دست‌آمده، شکل‌گیری و رونق فعالیت‌های بازار، فرایندی تاریخمند است و ریشه در کنش‌ها و پیوندهای اجتماعی، فرهنگی و خویشاوندی ساکنان دو سوی مرز دارد. روستاییان به‌عنوان خط‌مقدم ارتباطات بین‌مرزی در شکل‌گیری این بازار اهمیت بسیاری دارند و توانسته‌اند در بخش‌های مختلف بازار نظیر واردات کالا، مغازه‌داری، ضمانتچی‌گری، کول‌بری و باربری جایگاهی پیدا کنند ـ هرچند که بسیاری از آنان بخش‌های فرودست بازار را اشغال کرده‌اند. چنین وضعیتی موجب شده است که بازار بانه نوعی ترکیب شهری- روستایی بیابد. به‌دلیل این حضور چشمگیر در فعالیت‌های بازار، تغییراتی در شیوة معیشت روستاییان و میزان روستانشینی به‌ویژه از دهة 1380 به بعد ایجاد شده است. در سال 1390 صرفاً 16 درصد از شاغلان در بخش کشاورزی اشتغال داشتند و حجم بالایی از مهاجرت روستاییان به شهر در این دوره صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، خسرو، 1381 ، بررسی تأثیر بازارچه های مرزی در اقتصاد استان بوشهر، پایان نامة کارشناسی
ارشد برنامه ریزی، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
استراوس، انسلم و جولیت کوربین، 1390 ، مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریة زمینه ای،
ترجمة ابراهیم افشار، نشر نی، تهران.
اسماعیل زاده، خالد، سعیدی، علی اصغر، 1387 ، بررسی جایگاه، بازارچه های مشترک مرزی در وضعیت
رفاهی مرزنشینان؛ نمونة موردی پیرانشهر و سردشت، پایان نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم
اجتماعی، دانشگاه تهران.
اکبری، حسین، 1388 ، بحران حاکمیت در عراق، مؤسسة مطالعات اندیشه سازان نور، تهران.
100 سال تاریخ پیشرفت بانه، نشر آنا، تهران. ، امین زاده، فتاح، 1390
بهمنی قاجار، محمدعلی، 1390 ، تمامیت ارضی ایران: سیری در تاریخ مرزهای ایران، مؤسسة مطالعات
و پژوهش های سیاسی، تهران.
پیربوداقی، یوسف، 1379 ، بررسی عملکرد بازارچه های مرزی سرو و نقش آن در رشد و توسعة اقتصاد
منطقه ای، پایان نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران.
پیشرو، حمداله، 1380 ، بررسی تأثیر بازارچه های مرزی و تعاونی های مرزنشین در اقتصاد استا ن ،
مؤسسة مطالعات و پژوهش های بازرگانی، تهران.
پیشگاهی فرد، زهرا و بهرام نصراللهی زاده، 1391 ، پیامدهای تشکیل حکومت ناحیه ای کردستان عراق
. در کردستان ایران، نشریة جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال 23 ، پیاپی 46 ، شمارة 2
توکلی، محمد رئوف، 1354 ، تاریخ و جغرافیای بانه، بی نا
حسن زاده، ایرج، 1390 ، گزارش سخنرانی معاون سیاسی- امنیتی استانداری کردستان ، در مجموعه
مقالات همایش تخصصی راهبردهای نوین در پیشگیری و مبارزه با قاچاق کالا و ارز، ستاد مرکزی
مبارزه با قاچاق کالا و ارز، تهران.
خلیلی عراقی، محمدرضا، 1328 ، خاطرات سفر به آذربایجان و کردستان، چاپ دوم، چاپخانة ارتش.
رازینی، ابراهیم علی و علیرضا، باستانی ، 1381 ، تحلیلی بر نقش و عملکرد بازارچه های مرز ی ، وزارت
بازرگانی، معاونت برنامه ریزی و بررسی های اقتصادی، دفتر مطالعات اقتصادی.
. سالنامة آماری استان کردستان، سال های 1345 الی 1390
www.kd bordermarket.gov.ir : سایت اینترنتی استانداری کردستان به نشانی
www.baneh.gov.ir : سایت اینترنتی فرمانداری بانه به نشانی
سویدبرگ، ریچارد، 1391 ، منفعت طلبی و ساختار اجتماعی، مباحثی در جامع ه شناسی اقتصاد ی ،
ترجمة علی اصغر سعیدی، انتشارات لوح فکر، تهران.
1384 ارائة راهکار جهت بهبود - شهرکی، ناصر، 1388 ، بررسی عملکرد و بازارچه های مرزی از سال 87
وضعیت یا رفع تنگناها، پایان نامة کارشناسی ارشد دانشکدة مدیریت، دانشگاه تهران.
طالب، مهدی با همکاری موسی عنبری، 1387 ، جامعه شناسی روستایی، ابعاد تغییر و توسعه در جامعة
روستایی ایران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، تهران.
فلیک، اووه، 1391 ، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمة هادی جلیلی، نشر نی، چاپ پنجم، تهران.
قادرزاده، امید؛ محمدپور، احمد و امید قادری، 1390 ، برساخت اجتماعی پدیدة تجارت مرزی ارائة یک
. نظریة زمینه ای در شهرستان مریوان، فصلنامة برنامه ریزی رفاه و توسعة اجتماعی، شمارة 9
کیانی و همکاران، 1389 ، نقش اشتراکات فرهنگی در توسعة پایانة تجارت مرزی تمرچین در
شهرستان پیرانشهر، مجموعه مقالات همایش ملی پایانه ها و بازارچه های مرزی، فرصت ها و
چالش ها، دانشگاه ایلام.
مقصودی، مجتبی، 1384 ، نقش گروه های قومی در شک لدهی به نظام سیاسی عراق، با تأکید بر نقش
کردها، چاپ شده در مجموعه مقالات عراق پس از سقوط بغداد، دفتر مطالعات سیاسی و
بین المللی وزارت امور خارجه، تهران.
محمودی، علی، 1384 ، ساختار مبادلاتی بازارچه های مرزی و نقش آن در بازرگانی و اقتصاد مناطق
مرزنشین، مؤسسة مطالعات و پژوهش های بازرگانی، تهران.
مرکز آمار ایران، 1385 ، نتایج سرشماری نفوس و مسکن.
مصاحبه با فعالان بازار و کارشناسان و مسئولان محلی و استانی.
Chandoevwit, Worawan, Yonguth Chalamwong & Srawooth Paitoonpong, 2004,
Thailand Cross Border Economy, A case study of Sa Keaeoand Chiang
Rai, Thailand Development Resource Institute (TDRI).
Granovetter, M., 1985, Economic Action and Social Structure: The problem of
Em-beddedness, American journal of sociology, 91, PP. 481-510.
Katabaazi, Sam, 1995, The Impact of Informal Cross-Border Trade on Food
Security and Revenue, The Situation Uganda/Kenya Border.
Niebuhr, Annekatrin & Silvia Stiller, 2002, Integration Effects in Border Regions-
A Survey of Economic Theory Empirical Studies, Hamburgisches Welt-
Wirtschafts Archive (HWWA), Hamburg Institute of International Economics.
Peter D., Little Tegegne Teka, 2001, Cross-Border Livestock Trade and Food
Security in Horn Africa, Office of Sustainable Development Bureau for
Africa.
Phadungkiati, Lada & John Connell, 2014, Social Networks as Livelihood
Strategies for Small-scale Traders on the Thai-Lao border, Australian
Geographer, Vol. 45, PP. 375-391.
Polanyi, K., 1992, The Economy as Instituted Process, in The Sociology of
Economic Life, Granovetter, Mark, and Richard Swedberg, eds. Boulder, Colo:
Westview Press.
Stansfield, Gareth R.V, 2003, Iraqi Kurdistan: Political Development and
Emergent Democracy, Routledge Curzon, London.
Swedberg Richard and Mark Granovetter, eds, 1992, The Sociology of Economic
Life, Boudler, Westview Press.
Walkenhorst, Peter and Nora Dihel, 2006, Trade Impacts of Increased Border
Security Concerns, The International Trade Journal, Vol. 20, PP. 1-31.