افت منابع آب زیرزمینی و تأثیر آن بر ساختار کالبدی نواحی روستایی (موردمطالعه: سکونتگاه‌های روستایی شهرستان لردگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 دانشیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

3 استاد، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

چکیده

نیاز روز‌افزون انسان به‌ آب از یک‌‌سو و کمبود آن از سوی دیگر، باعث افزایش بهره‌برداری از این منبع حیاتی شده است. امروزه، به دلیل بهره‌برداری بیشتر از منابع آب ‌زیرزمینی و افت سطح ایستابی این ذخایر به سمت لایه‌های عمیق‌تر، مشکلات متعددی سکونتگاه‌های روستایی را تهدید می‌نماید. مسئله اساسی این است که به دنبال افزایش جمعیت و رشد تقاضا برای رفع نیازهای جوامع روستایی، بهره‌برداری بی‌رویه و فشار بر این ذخایر حیاتی مضاعف گردید. هدف اصلی پژوهش، ریشه‌یابی علل افت منابع آب ‌زیرزمینی و تأثیر آن بر ساختار کالبدی نواحی روستایی است. برای گردآوری اطلاعات تحقیق (که به‌لحاظ هدف، کاربردی است) از مطالعات اسنادی و میدانی بهره‌گیری شد. جامعه آماری پژوهش 89831 نفر از جمعیت ‌روستایی شهرستان لردگان است که 115 نمونه‌‌ آن به کمک نرم‌افزار G-Power، به‌طور هدفمند انتخاب گردید. داده‌های پژوهش با روش‌های توصیفی-تحلیلی و علی-تطبیقی و نیز به یاری نرم‌افزارهای SPSS و GIS تجزیه‌وتحلیل شدند. یافته‌ها نشان می‌دهد طی دوره 1340-1395، افزایش شمار بهره‌برداران زراعی، گسترش سطح زیرکشت آبی و حفر چاه‌های عمیق، با افزایش بهره‌برداری بی‌رویه و افت سطح آب زیرزمینی در قلمروی پژوهش، رابطه دارد. همچنین می‌توان گفت خرد شدن قطعات زراعی، اعطای مجوز حفر و کف‌شکنی چاه‌ها و رواج محصولات زراعی آبخواه در ‌تعامل با افزایش جمعیت، مهم‌ترین عوامل برداشت مضاعف و افت تراز آب‌های زیرزمینی تا مرز 22- متر در دشت‌ها به شمار می‌آید که پیامدهای آن به شکل از ‌بین‌ رفتن تالاب‌ها و مراتع، نشست زمین به میزان 85 سانتی‌متر، ایجاد شکاف عمیق در مساکن و مزارع، دگرگونی سیمای دشت‌ها و سرانجام ناپایداری سکونتگاه‌های روستایی ظاهر شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Ababaei, B & Mirzaei, F & Sohrabi, T. (2014). The Impact of Population Growth on Domestic Water Demand from Taleghan Reservoir under Climate Change Scenarios, Journal of Water and Sustainable Development, 1 (2), 91-100.
Abadeh, M. & Ounagh, M & Mosaedi, A & Zeynodini, A. (2006). The Study of Effects of Water Table Drawdown on the Salinity of Groundwater in Zeydabad Area, Sirjan, Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources, 13 (2), 18-27.
Alboali, A & Ghazavi, R & Sadatinejad, S.J. (2016). Investigation of Drought Effects on Groundwater Resources Using SPI Index Case Study: Kashan plain, Desert Ecosystem EngineeringJournal, 5 (10), 13-22.
Alizadeh, A (2012). [Principles of Applied Hydrology (Persian)]. Mashhad: Imam Reza University.
Aminifaskhoodi, A & Mirzaei, M. (2014). Consequences of Dehydration Crisis and Zayandehrood Drying in Rural Areas Case Study: Baraan Plain in East Isfahan, Journal of Rural Development, 5 (2), 157-180.
Andres, W.A (2000). Water Ground Draw Down, Water Resources Institute, University of Wisconsin.
Bahramluo, R. (2017). The Status of Groundwater Resources and the Role of Rgricultural Users in Their Sustainable use Case Study in the Kabudarahang and Malayer Plains, Water Management in Agriculture, 4 (1), 29-38.
Baniasadi, M & Zareamehrjerdi, M & Mehrabiboshrabadi, H & Mirzaei, H.R & Rezaeieestakhrooyeh, A. (2016). Social Welfare Decrease Due to the Drop in Groundwater Level Case Study of Wheat Farmers in Orzuiyeh Plain, Water Agriculture Economics and Dewelopment, 26 (102), 165-194.
Chaharmahal and Bakhtiari Meteorological Administration. (2017). Retrieved from http://www.chbmet.ir/en/index.asp.
Chen, Y.N & Zilliacus, H & Li, W.H & Zhang, H.F & Chen, Y.P. (2006). Ground-water level affects plant species diversity along the lower reaches of the Tarim River, Western China, Quarterly Scientific and Specialized Journal of Arid Environments, 66, 231-246.
Farzaneh, M.R & Bagheri, A & Ramezanighomabadi, M.H. (2017). Institutional Origins of Crisis in Groundwater Resources Management in Iran, Journal of Economic Research, 17 (64), 57-94.
Glover, R.E (1966). Ground water movement, Engineering Monograph, No 31, Colorado, United State.
Hector, G & Romani, S & Sengupta, B & Tuinhof, A & Davis, R. (2011). India water ground governance, water relationship Program, World Bank.
Iran Water Resources Management Company. (2016-2017). Retrieved from https://www.wrm.ir/index.php?l=EN.
Javdaniyan, H & Ahmadidarani, M. (2017). Overexploitation of Groundwater Resources and Regional Subsidence: Case Study of Damaneh City, Isfahan, Journal of Water & Wastewater Science & Engineering, 1 (1), 49-60.
Lahsaeizadeh, A.A, (1990). [Social Transformations in Iranian Rural Countries (Persian)]. Shiraz: Navid Shiraz Publishing.
Mahmoudian, H & Sharafi, M.R & Khoshbin, S & Ahmadi, A. (2007). [Family Knowledge (Persian)]. Tehran: Samt Publishing.
Majidi, N & Alizadeh, A & Ghorbani, M. (2011). Determination of Optimal Cropping Pattern in Line With Water Resources Management of Mashhad- Chenaran Plain, Journal of Water and Soil, 25 (4), 776-785.
Management and Planning Organization of Chahar Mahal and Bakhtiari Province. (2016). Retrieved from https://chmb.mporg.ir/Portal/View/Page.aspx.
Mehrabian, A & Sedghisigarchi, N. (2014).The Impact of Population Growth on Economic Growth in Four Income Countries During the years 1985-2007, Journal of Financial Economics, 5 (13), 97-114.
Ministry of Energy Information Database. (2018). Retrieved from http://news.moe.gov.ir.
Moeinian, Kh & Moosavifar, S.I & Rastgou, T. (2016). Survey on Trend Changes of Drinking Groundwater Resources Quality: A Case Study in Lordegan. KOOMESH Journal of Semnan University of Medical Sciences, 18 (3), 364-372.
Mohammadi, H.M & Shamsipoor, A.A. (2003). Impact of Recent Droughts on Groundwater Resources Reduction in North Hamadan Plains, Geographical Research Quarterly, 45, 115-130.
Mohammadjani, E & Yazdanian, N. (2014). Analysis of the Situation of Water Crisis in the Country and its Management Requirements, Quarterly Scientific and Specialized Journal of Central Bank of the Islamic Republic of Iran, 21 (65-66), 117-144.
Morris, A.Translated by Lotfi, S. (2008).[Geography and Development (persian)]. Babolsar: Univesity of Mazandaran.
Mortazavi, S.M & Soleymani, K & Ghafarimovafagh, F. (2011). Water Resource Management and Land Sustainable the Case Study in Rafsanjan in Iran, Quarterly Water and Wastewater, 22 (2), 126-131.
Mousavi, F & Pezeshkirad, Gh.R & Chizari, M. (2009). The Relationship between Social Characteristics and Users’ Attitude toward Sustainable Water Resource Management, Iranian Agricultural Extension and Education Journal, 4 (2), 43-52.
Organization of Agricultural -Jahad- Chaharmahal & Bakhtiari. (2001-2017). Retrieved from https://maj.ir/index.aspx?lang=2&sub=0
Papoliyazdi, M.H & Ebrahimi, M.A. (2011). [Rural Development Theories (Persian)]. Tehran: Samt Publishing.
Ramakrishna, R.M & Janardhana, N.R & Venkatararami, Y.R & Reddy T.V.K. (2000). Water Resources Development and Management in the Cuddapah District India. Environmental Geology, 39 (3-4) 342-352.
Ranjbarmanesh, N & Entezari, M & Ramesht, M.H. (2013). Groundwater Crisis Caused by Tectonic Activity in Mahidasht Plain, Applied Geomorphology of Iran, 1 (2), 1-18.
Sabzehie, M.T & Koolivand, Sh. (2017). Investigating the Sociology of Water Issues in Iran with Attitude toward Sustainable Development, Quarterly Journal of Social Sciences, 24 (77), 404-433.
Saeidi, A & Hoseynihasel, S (2009). [Basis of Settlement and Settlement of New Villages (Persian)]. Tehran: Shahidi Publishing.
Saeidi, A. (2002). [Principles of Rural Geography (Persian)]. Tehran: Samt Publishing.
Seyedhamzeh, Sh & Damari, B. (2017). The Conceptual Model of Food and Nutrition Security in Iran, Community Health, 4 (3), 223-232.
Shahbazi, E. (2005). [Development and Rural Extention (Persian)]. Tehran: University of Tehran.
Shakooei, H. (2009). [New Thoughts in the Philosophy of Geography (Vol 2) Environmental Philosophies and Geographical Schools (Persian)]. Tehran: Gitashenasi Publishing.
Sharifikiya, M & Malamiri, N & Shayan, S. (2013). Measuring the Vulnerability of Urban Tissues to the Risk of Land Subsidence Case Study South of Tehran City, Geography and Environmental Hazards, 2 (5), 91-106.
Sobuhi, E & Mojarad, E. (2010). Application of Game Theory for Groundwater Resources Management of Atrak, Journal of Economics and Agriculture Development, 24 (1), 1-12.
Statistical Center of Iran. (1966-2016). Retrieved from https://www.amar.org.ir/english
Taleb, M & Anbari, M. (2008). [Rural Sociology: Dimensions of Change and Development in Iranian Rural Society (Persian)]. Tehran: Univesity of Tehran.
Todaro, M (1991). [Economic Development in the Third World (Volume I) Program Development and Development, Translated by Gholam Ali Farjadi, (Persian)]. Tehran: Program and Budget Organization Publishing.
United Nations. (2018). Population Division, Department of Economic and Social Affairs, Retrieved from http://worldpopulationreview.com.
Yasoori, M. (2007). Limitation of Water Resources and Their Role in Khorassan Razavi Rural Area in Stability, Journal of Studies of Human Settlements Planning, 2 (5), 163-178.