تجربیات تاب‌آوری: استراتژی‌های معکوس خانوارهای روستایی در مقابله با بحران‌های زیستی (مطالعه موردی: روستاهای هدف گردشگری خراسان شمالی)

خالدی, معصومه; خسروبیگی, رضا; حمیدیان, علیرضا

doi:10.22059/jrur.2024.369767.1897

تجربیات تاب‌آوری: استراتژی‌های معکوس خانوارهای روستایی در مقابله با بحران‌های زیستی (مطالعه موردی: روستاهای هدف گردشگری خراسان شمالی)

نوع مقاله : مقاله برگرفته از پایان نامه

نویسندگان

¹ دانش آموخته جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، گروه جغرافیا، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.

² دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سید جمال الدین اسدآبادی، اسدآباد، ایران

³ دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، گروه جغرافیا، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.

10.22059/jrur.2024.369767.1897

چکیده

در مطالعات اخیر، با اجتناب از دیدگاه تاب‌آوری به عنوان یک راهبرد رسمی و بالا به پایین، اهمیت زیادی به داشته‌های فرهنگی و طبیعی و سنت‌های پیرامون آن و استراتژی‌های منحصر‌به‌فرد محلی و منطقه‌ای منتج از آنها داده می شود. پژوهش حاضر از این نقطه-نظر و با بررسی مسیرهای متفاوت ساکنان محلی و مغایر با سیاست‌های تجویزی دولتی برای مقابله با بحران‌های زیستی به مبحث تاب-آوری در روستاهای هدف گردشگری خراسان شمالی پرداخته است. این پژوهش با روش کیفی و رویکرد تحلیل محتوا از نوع متعارف انجام شد. برای جمع‌آوری داده ها از روش مصاحبه فردی نیمه‌ساختار‌یافته با 40 نفر از روستاییان و برای تحلیل آن‌ها از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان داد که برای ایجاد تاب‌آوری، ساکنان محلی با اتخاذ استراتژی‌های متنوع و در ذیل آن چندکارکردی کردن فعالیت‌ها و کشاورزی زیستی، تفکرات همگون تاب‌آورانه دولتی در اینجا گردشگری را به حاشیه رانده و به چالش کشاندند. همچنین، روستاییان با اتخاذ استراتژی های مشترک منطقه ای بواسطه شباهت های اقتصادی، فرهنگی و طبیعی و از طریق دانش بومی و محلی در یک فرآیند مشابه (از جمله، بازاریابی مستقیم محصولات و ایجاد شبکه‌های غذای محلی) سعی در معرفی کیفیت محصولات بومی به عنوان یک نشانه جغرافیایی و جلوگیری از برند شدن گردشگری در سطح منطقه داشته‌اند. تحلیل‌های ما نشان می‌دهد که بجای دیکته کردن مسیرهای استاندارد‌شده در مبحث تاب‌آوری و سازگاری با شرایط می‌بایست به مسیرهای منحصر-به‌فرد محلی که به وضعیت خاصی از کشاورزی و مناسبات تولید در روستاها و منطقه اشاره دارد توجه کرد.

کلیدواژه‌ها