استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان
چکیده
مقاله حاضر حاصل مطالعه‌ای با هدف بررسی و تحلیل رفتارهای فرهنگی در مناطق روستایی کشور است. با انجام پردازش‌های مفصل و چندمرحله‌ای به کمک روش‌های تجزیه و تحلیل چندمعیاره بر روی داده‌های اولیه، 20 شاخص ترکیبی ثانویه و از مجموعه این شاخص‌ها نیز 3 شاخص عمده و اصلی تحقیق مربوط به حوزه‌های «فعالیت‌های فرهنگی»، «دسترسی به کالاهای فرهنگی» و «مصرف کالاهای فرهنگی» به دست آمد. پس از توصیف هر کدام از 23 متغیر به دست‌آمده و نیز تشریح وضعیت استان‌های کشور در هر کدام از آنها، رتبه‌بندی و تعیین درجه بهینگی مناطق روستایی کشور در هر کدام از 3 حوزه عمده مورد مطالعه، با استفاده از آنالیز تاکسونومی مشخص گردید. در ادامه با استفاده از تجزیه کلاستر، خوشه‌بندی فرهنگی مناطق روستایی کشور نیز در 3 طبقة ضعیف، متوسط و نسبتاً خوب به ترتیب شامل 5، 16 و 7 استان انجام شد. نتایج حاکی از وضعیت نامساعد مصرف کالاهای فرهنگی در مقایسه با میزان دسترسی به این کالاهاست و به طور کلی پایین بودن سطح بهره‌وری فرهنگی در مناطق روستایی کشور را نشان می‌دهد؛ گرچه دسترسی‌ها نیز وضعیت چندان مطلوبی ندارد. خوشه‌بندی و تاکسونومی‌های انجام‌شده نیز گرچه رتبه‌بندی‌های متفاوتی را در هر کدام از 3 حوزة مورد مطالعه نشان می‌دهد، لکن نامساعدترین وضعیت‌ها همواره به مناطق مرزی کردستان و سیستان تعلق داشته است که در جای خود مسئله بسیار در خور تأملی است، در حالی‌که بوشهر دارای وضعیت کاملاً متفاوتی است.
)