شناسایی روش‌های بومی مدیریت خشکسالی مطالعة موردی: شهرستان سرپل ذهاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه

2 دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه

چکیده

جوامع روستایی به‌دلیل ارتباط تنگاتنگ‌شان با محیط طبیعی و محدودیت فرصت‌های‌شان از دیرباز در معرض نیروهای مخرب طبیعی به‌ویژه خشکسالی قرار داشتند و کشاورزان هر منطقه به‌تجربه اقداماتی را برای سازگاری و مقابله با آن انجام می‌دهند. هدف کلی پژوهش کیفی حاضر که به‌روش پدیدارشناسی انجام شد، بررسی و شناسایی روش‌‌هایی است که کشاورزان در برخورد با خشکسالی از خود نشان می‌‌دهند. جامعة مطالعه‌شده در این پژوهش را روستاییان شهرستان سرپل ذهاب، که بیشترین خشکسالی‌‌ها را در سال‌‌های اخیر داشتند، تشکیل دادند. افراد مطلع از طریق روش گلولة برفی شناسایی شدند. داده‌‌های تحقیق با روش مصاحبة عمیق و مشاهدة مستقیم جمع‌‌آوری و براساس الگوی کلایزی تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان دادند که کشاورزان روش‌‌های متفاوتی را در مقابله با خشکسالی به‌کار می‌گیرند. برخی از شرکت‌کنندگان در تحقیق حاضر روش‌‌هایی نظیر تغییر الگوی کشت، ذخیرة علوفه، تغییر زمان کاشت و برداشت، تنوع معیشت، ترمیم جوی‌‌های آب و اصلاح شیوه‌‌های آبیاری را به‌منظور سازگاری به‌کار می‌گیرند و از روش‌‌هایی مانند چرای مزارع خشک‌شده، خرید آب، کاهش تعداد دام، قطع درختان و نذر و نیاز کردن به‌‌منظور مقابله با خشکسالی استفاده می‌‌کنند.

کلیدواژه‌ها


 
ادارة هواشناسی استان کرمانشاه، 1390، بارش‌‌های ماهانة استان کرمانشاه، در دسترس در سایت www.kermanshahmet.ir.
ادیب حاج‌باقری، م.، پرویزی، س.، صلصالی، م.، 1386، روش‌‌های تحقیق کیفی، چاپ اول، نشر و تبلیغ شریف، تهران.
امیرخانی، س.، چیذری، م.، 1388، بررسی عوامل مؤثر در نوع مدیریت گندم‌‌کاران شهرستان ورامین در زمینة خشکسالی، همایش دومین کنگرة علوم ترویج و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی ایران. صص. 118-107.
بردوئی، م.، 1372، شناخت عوامل مؤثر در ایجاد پدیدة خشکسالی، مزرعه، شمارة 51، صص. 14-12.
بهار، م.، 1377، از اسطوره تا تاریخ، گردآورنده و ویراستار: ابوالقاسم اسماعیل‌پور، نشر چشمه، تهران.
بینات، س.، 1383، ایران، در فهرست 10 کشور اول در معرض بلایای طبیعی و حوادث غیرمترقبه، روزنامة اطلاعات، شمارة 23225، 17/9/1383.
پاپلی یزدی، م.ح.، جلالی.، ع.، 1369، آیین‌‌های باران‌خواهی در زمان خشکسالی‌‌ها، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، شمارة مقاله 472[M1] .
جوانمردی، م.، 1388، خشکسالی و سرمازدگی 800 میلیارد تومان به استان خسارت‌ زده است، روزنامة باختر، شمارة 1344، 6/5/1388.
خزانه‌‌داری، ل.، زابل عباسی، ف.، قندهاری، ش.، کوهی، م.، ملبوسی، ش.، 1388، دورنمایی از وضعیت خشکسالی ایران طی سی سال آینده، جغرافیا و توسعة ناحیه‌‌ای، شمارة 12، صص. 98-83.
رضایی‌راد، ن.، نوبخت، ف.، خادمی، ا.، 1388، استراتژی‌‌های مقابله بااثرات خشکسالی درمراتع، چهارمین همایش منطقه‌‌ای ایده‌‌های نو در کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان (اصفهان)، دانشکدة کشاورزی.
ریاحی، ا.، 1381، دیدگاه‌‌ها و رهیافت‌‌های بحران آب و پدیدة خشکسالی، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان جنگل‌‌ها، مراتع و آبخیزداری، ادارة کل منابع طبیعی استان فارس.
زرگر، ر.، 1387، خشکسالی سال آینده هم ادامه می‌‌یابد، روزنامة جام‌جم، شمارة 2440، 7/9/1387.
شیرزاد، ح.، ازکیا، صادقی.، م.، 1384، اصول ایمنی و مقابله با حوادث پیش‌بینی‌نشده در مناطق روستایی، چاپ اول، انتشارات سازمان شهرداری‌‌ها و دهیاری‌‌های کشور، تهران.
قمبرعلی.، ر.، پاپ‌‌زن.، ع.، افشارزاده.، ن.، 1391، بررسی دیدگاه کشاورزان درخصوص تغییرات آب‌وهوا و استراتژی‌‌های سازگاری (مطالعة موردی: شهرستان کرمانشاه)، پژوهش‌‌های روستایی، سال سوم، شمارة سوم.
قنبرزاده، هـ..، بهنیافر، ا.،‌ 1388، پیامدهای اقتصادی خشکسالی‌‌های دورة 1375- 1385 بر نواحی روستایی دهستان شاندیز (شهرستان مشهد)، فصلنامة چشم‌انداز جغرافیایی، سال چهارم، شمارة 9.
محسن‌‌پور، ر.، زیبایی، م.، 1388، بررسی پیامدهای خشکسالی از دیدگاه کشاورزان، فصلنامة مدیریت آب، سال اول، شمارة 2، زمستان 88، مدیریت جهاد کشاورزی سرپل ذهاب، 1390[M2] .
Apata T.G., Samuel K.D., Adeola A.O., 2009, Analysis of Climate Change Perception and Adaptation among Arable Food Crop Farmers in South Western Nigeria, Paper presented at the conference of International Association of Agricultural Economics, PP. 2–9.
Bradshaw, B., Dolan, H., Smith, B., 2004, Farm-level Adaptation to Climatic Variability and Change: Crop diversification in the Canadian prairies, Climatic Change 67, PP. 119–141.
Bryan, E., Ringler, C., Okoba, B., Koo, J., Herrero, M. & Silvestri, S., 2011, Agricultural Land Management: Capturing Synergies among Climate Change Adaptation, Greenhouse Gas Mitigation and Agricultural Productivity.
Burns N., Grove S., 2005, The Practice of Nursing Research, Conduct, Critique and Utilization, Philadelphia, B. Saunders, P. 747.
Campbell, D., Barker, D. & McGregor, D., 2011, Dealing with Drought Small Farmers and Environmental Hazards in Southern St. Elizabeth Jamaica, Applied Geography, 31, PP. 146-158.
Coelho, A.E.L., 2000, Psychological Responses to Drought, in Northern Brazil: An Exploratory study, Ph.D. dissertation presented To the University of Manitoba, Canada.
Cooper, P.J.M., Dimes, J., Rao, K.P.C., Shapiro, B., Shiferaw, B-Twomlow, S., 2008, Coping Better with Current Climatic Variability in the Rain- fed Farming Systems of Sub-Saharan Africa: An essential first step in adapting to future climate change? Journal of Agriculture Ecosystems & Environment, 126, PP. 24- 35.
Elfaigh, A.H.I., 2000, Strategies to Reduce Drought Vulnerability with Special Emphasis on Coping Strategies of the Poor: SubSaharan Semi-arid area, Western Sudan, Retrieved from World Wide Web: http://www.Wrc.Org.za/wrepublication/wredrought/htmpapers/Elfaig.htm.
Folkman, S., 1984, Personal Control and Coping Processes: A theoretical Analysis, Journal of Personality and Social Psychology, 46 (4), PP. 839-852.
Ghanefar S.J., Tabar A., 2005, Iran's Strategy on Natural Disaster Risk Management, Geotechnical Engineering for disaster mitigation and rehabilitation, Singapore, 12-13 December, P. 1.
Habiba U., Shaw, R., Takeuchi, Y., 2012, Farmer’s Perception and Adaptation Practices to Cope with Drought: Perspectives from Northwestern Bangladesh, International Journal of Disaster Risk Reduction, http://dx.doi.org/10.1016/j.ijdrr.2012.05.004.
Kinsey, B., Burger, K. & Gunning, J.W., 1998, Coping with Drought in Zimbabwe: Survey evidence on responses of rural households to risk, World Development, 26(1), PP. 89-110.
Knutson, G.L., Blomstedt, M.L. & Slaughter, K., 2001, Result of a Rapid Appraisal Study: Agricultural producers' perceptions of drought vulnerability and mitigation-Howard County, Nebraska.
Kurukulasuriya, Mendelssohn, 2008, A Ricardian Analysis of the Impact of Climate Change on African Cropland, African Journal of Agricultural and Resource Economics 2 (1), PP. 1–23.
Maddison, D., 2006, The Perception of and Adaptation to Climate Change in Africa, World Bank Policy Research Working Paper, (4308).
Molua, E.L., 2008, Turning up the Heat on African Agriculture: the impact of climate change on Cameroon’s agriculture, African Journal of Agriculture and Resource Economics 2008; 2(1), PP.45–64.
Nhemachena, C., Hassan, R., 2007, Micro-level Analysis of Farmers’ Adaptation to Climate Change in Southern Africa, IFPRI Discussion Paper No. 00714. International Food Policy Research Institute, Washington, DC.
Niles, M.T., Lubell, M., Haden, V.R., Jakson, L., 2012, Center for Environmental Policy and Behavior, Research brief.
Rudolf W., Hermann W., 2009, Climate Risk and Farming Systems in Rural Cameroon, Institute of Development and Agricultural Economics, University of Hannover, Germany, PP. 4-21.
Sengestam, L., 2009, Division of Capitals- What role does it play for gender-Differentiated Vulnerability to Drought in Nicaragua? Community Development, 40, PP. 154-176.
Shewmake, Sh., 2008, Vulnerability and the Impact of Climate Change in South Africa's Limpopo River Basin, International food policy research Institute.
Temesgen T.D., Rashid M., Hassan, C.R., Tekie, A., Mahmud Y., 2009, Determinants of Farmers’ Choice of Adaptation Methods to Climate Change in the Nile Basin of Ethiopia, Journal of Global Environmental Change, 19, PP. 248–255.
Thomas, C.D., Ohlemüller, R., Anderson, B., Hickler, T., Miller, P.A., Sykes, M.T. & Williams, J.W., 2007, Exporting the Ecological Effects of Climate Change, EMBO reports, 9, PP. S28-S33.
Thomas, R.J., 2008, Opportunities to Reduce the Vulnerability of Dry Land Farmers in Central and West Asia and North Africa to climate change, Journal of Agriculture Ecosystems & Environment, 126, PP. 36-45.
Vento, J.Ph., Reddy, V.R. & Umapathy, D., 2010, Coping with Drought in Irrigated South India: Farmers’ adjustments in NagarjunaSagar, Agricultural Water Management, Elsevier, PP. 1434-1442.
 
Reference in Persian[M3] 
Adib Haj Bagheri, M., Parvizi, S. Salsali, M., 1386, QualitativeResearchءmethods, first edition, Sharif publishing and promoting, Tehran.
Administration Agriculture Sarpolezahab, 1390.
Amirkhni, S., Chyzry, M., 1388, FactorsAffectingManagementofWheatGrowersDroughtinVaraminCity, The second Congress Congress and natural resources Iranian Agricultural Extension and Education, PP. 107-118.
Bahar, M., 1377, FromMythtoHistory, Compiler and Editor, Ismailpor, Publication Springs, Tehran.
Bayanat, S., 1383, IranFirstin the List of10 CountriesVulnerable toNatural DisastersandUnexpected Events, newspaper, No. 23, 225, 17/09/1383.
Brdvyy, M., 1372, Factorsin the Developmentof Drought, farm, No. 51, PP. 12-14.
Ghanbarzadeh, H., Bhnyafr, A., 1388, EconomicImpact ofthe DroughtPeriod1375 - 1385theRuralDistrict(ShandizcityofMashhad), Journal of Geographical Perspective, Year IV, No. 9.
Javanmardi, M., 1388, DroughtandFrostDamageis800 BillionDollarsto theProvince, Western newspapers, No. 1344, 05/06/1388.
Kermanshah Province Meteorological Bureau, 1390, MonthlyRainfallof Kermanshah, Available on the site, www .Kermanshah met. Ir.
Khazanehhdary, L., Zabul Abbasi, F., ghandahary, SH., Kohi, M., Malbosy, Sh., 1388, Panorama ofthe DroughtSituation inIran over thenextThirty Years, The Geography and the Development of A.[M4] , No. 12, PP. 83-98.
Mohsenpur, R., Zybaei, M., 1388, DroughtConsequencesfrom an AgriculturalPerspective, Journal of Water Management, First Year, No. 2, Winter 88.
Paply Yazdi, M.H., Jalali, A., 1369, TheRainWills CultTimesofDrought, Journal of Geographical Research, Article 472.
Qmbraly, R., Popzan, A., Afsharzadeh, N., 1391, Evaluation offarmers' viewsonClimate ChangeAdaptationٍstrategies and)Case Study:Kermanshahcity), Research rural, third year, third issue, fall 1391.
Rezai Rad, N., Noubakht, F., Khademi, A., 1388, DroughtCopingStrategiesDrmratFourthRegional ConferenceaNewIdeainFarming, Islamic Azad University, Faculty of Agriculture, Isfahan.
Riahi, A., 1381, VisionandApproachtheWaterCrisisandDrought, Ministry of Agriculture forests, Rangelands and watershed, Department of Natural Resources of Fars Province.
Shirzad, H., Azkia, M., Sadeghi, M., 1384, Safety Rules andDeal withUnforeseen Eventsin Rural Areas, Printing, Publishing Organizations and Municipalities Dhyary country, Tehran.
Zargar, R., 1387, Drought will Continue next Year, The Paper Jam, No. 2440, 07/09/1387
 [M1]شماره صفحة مقاله ملاک است، مگر اینکه این نشریه خاص روال دیگری داشته باشد.
 [M2]1388 ابتدای منبع چیست؟
 [M3]تاریخ‌ها به میلادی شوند
 [M4]????