سنجش و مقایسة تطبیقی شاخص‌های کیفیت زندگی در خانواده‌‌‌های گسترده و هسته‌‌‌ای مطالعة موردی: مناطق روستایی بخش پشت‌آب زابل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار جغرافیا و برنامه‌‌‌ریزی روستایی، بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشگاه شیراز

چکیده

کیفیت زندگی مفهومی است برای ترسیم رفاه در جامعه. ازآنجاکه نوع و ساختار خانواده در کیفیت زندگی فرد تأثیر دارد، هدف اصلی این پژوهش، سنجش و مقایسة تطبیقی شاخص‌‌‌های کیفیت زندگی خانواده‌‌‌های گسترده و هسته‌‌‌ای در مناطق روستایی بخش پشت‌‌‌آب است. منطقة مورد مطالعه شامل 9 روستا از دهستان‌‌‌های ادیمی و قائم‌‌‌آباد بخش پشت‌‌‌آب زابل است. جامعة آماری شامل 296 خانوادة گسترده‌ و هسته‌‌‌ای است، که از سال 1385 به‌بعد زندگی مشترک را آغاز کردند. این خانواده‌‌‌ها به‌صورت نمونه‌‌‌گیری تصادفی و با کمک دهیاران انتخاب شدند. روش تحقیق، توصیفی‌ـ تحلیلی است که داده‌‌‌های اولیه از منابع کتابخانه‌‌‌ای، اینترنتی و سایت‌‌‌های علمی جمع‌‌‌آوری ‌شدند و پس از بررسی منابع، شاخص‌‌‌های کیفیت زندگی برای دو خانوادة گسترده و هسته‌‌‌ای در قالب پرسشنامه طراحی و در روستاهای نمونه توزیع شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌‌‌ها از نرم‌‌‌افزار آماری SPSS و از روش‌‌‌های آماری ازجمله توزیع فراوانی داده‌‌‌ها برای تعیین درصد ویژگی پاسخگویان، و آزمون T-test برای سنجش تفاوت معناداری در میزان رضایت زوج‌‌‌های جوان در قالب شاخص‌‌‌های کیفیت زندگی در دو نوع ساختار خانواده استفاده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق حاکی از آن است که دو نوع خانواده در میزان رضایت از شاخص‌‌‌های کیفیت محیطی و تسهیلاتی روستا، کیفیت کالبدی مسکن (درونی و بیرونی) و بهزیستی عاطفی تفاوت چندانی نداشتند؛ لیکن این دو نوع خانواده در میزان رضایتمندی و احساس رفاه در قالب شاخص خودمختاری و آزادی عمل و شاخص روحی و روانی، تفاوت معناداری داشتند.

کلیدواژه‌ها


آقاملایی، ت.، 1386، اصول و کلیات خدمات بهداشتی، (تحت نظارت مستقیم حسن افتخاری اردبیلی)، انتشارات اندیشة رفیع، تهران، 272 صفحه.
بلیلان، ل.، 1385، تأثیر زندگی خویشاوندی (برمبنای فرهنگ اسلامی) در سازماندهی فضاهای مسکونی، مجلة مسکن و انقلاب، شمارة 116.
تقوی، ن.، 1382، جامعه‌‌‌شناسی روستایی (رشتة علوم اجتماعی)، انتشارات دانشگاه پیام نور، 200 صفحه.
جاجرمی، ک.، و کلته، ا.، 1385،سنجشوضعیتشاخص‌هایکیفیتزندگیدرشهرازنظرشهروندان؛ مطالعةموردی: گنبدقابوس، مجلة جغرافیا و توسعه، صص. 18-7.
جواهری، ف.، سراج‌زاده، س.ح.، و رحمانی، ر.، 1389، تحلیل اثرات اشتغال زنان بر کیفیت زندگی آنان (مطالعة موردی: زنان شاغل در وزارت جهاد کشاورزی)، زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، دورة 8، شمارة 2، صص. 162-143.
حاجی‌نژاد، ع.، رفیعیان و زمانی، ح.، 1389، بررسی متغیرهای فردی مؤثر بر رضایت‌‌‌مندی شهروندان از کیفیت محیط زندگی؛ مطالعة موردی: مقایسه‌‌‌ی بافت قدیم و جدید شهر شیراز، جغرافیا و توسعه، شمارة 17، صص. 82-63.
حریرچی، ا.م.، میرزایی، خ. و جهرمی ومکانی، ا.، 1388، چگونگیوضعیتکیفیتزندگیشهروندانشهرجدیدپردیس1388، فصلنامة پژوهش اجتماعی، سال دوم، شمارة چهارم، صص. 110-89.
رحیمی، م.، و خیر، م.، 1388، رابطۀالگوهایارتباطیخانوادهوکیفیتزندگیدانش‌آموزاندورةمتوسطۀشهرشیراز، مطالعات تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی، دورة دهم، شمارة 1، صص. 25-5.
رضوانی، م.ر. و منصوریان، ح.، ۱۳۸۷، سنجشکیفیتزندگی: بررسیمفاهیم،شاخص‌ها،مدل‌هاو ارائةمدلپیشنهادیبراینواحیروستایی، فصلنامة روستا و توسعه، سال ۱۱، شمارة ۳، صص. 26-1.
رضوانی، م.ر.، متکان، ع.‌‌‌ا.، منصوریان، ح.، و ستاری، م.ح.، 1388، توسعهوسنجششاخص‌هایکیفیتزندگیشهری (مطالعةموردی: شهرنورآباد،استانلرستان)، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال اول، شمارة دوم، صص. 110- 87.
روشه، گ.، 1387، تغییرات اجتماعی، ترجمة منصور وثوقی، نشر نی، تهران، 248 صفحه.
ژیووانی هیوآ، ک.، دوبرولسکی، رابرت چمپرز، 1377، مسائل جامعه‌‌‌شناسی روستایی (ساخت‌‌‌های اجتماعی جوامع روستایی)، ترجمة ازکیا، م. و ایروانی، م.م و نیک‌خلق، ع.‌‌‌ا.، انتشارات روز‌‌‌بهان، 330 صفحه.
عنبری، م.، 1389، بررسی تحولات کیفیت زندگی در ایران (1365 تا 1385)، مجلة توسعه روستایی، دورة اول، شمارة 2، صص. 181-149.
غفاری، س.ر.، مدبر، م.، و ریاحی زانیانی، ز.، 1387، مونوگرافی مسکن و معماری روستای یاسه‌چاه، مجلة مسکن و محیط روستا، شمارة 122، ص. 42.
قالیباف، م.ب.، رمضان‌زاده لسبویی، م. و یاری شگفتی، ا.، 1388، سنجش میزان رضایتمندی ساکنان روستایی از کیفیت زندگی و آثار آن بر امنیت مناطق مرزی؛ مطالعة موردی بخش نوسود استان کرمانشاه، فصلنامة روستا و توسعه، سال 12، شمارة 3، صص. 184-163.
ماجدی، م.، و لهسایی‌زاده، ع.، 1385، بررسی رابطة بین متغیرهای زمینه‌‌‌ای، سرمایة اجتماعی و رضایت از کیفیت زندگی؛ مطالعة موردی در روستاهای استان فارس، فصلنامة روستا و توسعه، سال 9، شمارة 4، صص. 136-91.
مرکز امور مشارکت زنان، 1382، مراسم ملی دهمین سالگرد روز جهانی خانواده، مجموعه مقالات و بیانیه‌‌‌‌ها، شرکت انتشارات سورة مهر، تهران، 186 صفحه.
میری، غ.ر.، جوان، ج.، افراخته، ح.، ولایتی، س.، شایان، ح.، 1389، نقش سرمایة اجتماعی در توسعة روستایی (مطالعة موردی بخش پشت‌‌‌آب زابل)، مجلة جغرافیا و توسعة ناحیه‌‌‌ای، شمارة 14، صص. 49-29.
نائینیان، م.ر.، شعیری، م.ر.، رسول.، صیدمحمدی، ک.، خلمی و ز.، 1384، مطالعة برخی ویژگی‌‌‌های روان‌سنجشی پرسشنامة کیفیت زندگی (QLQ)، دوماهنامة علمی‌‌‌_ پژوهشی دانشور رفتار، دانشگاه شاهد، سال دوازدهم، شمارة 13، صص. 59- 47.
نجات، س.، 1387، کیفیتزندگیواندازه‌گیریآن، مجلة تخصصی اپیدمیولوژی ایران، شمارة 2، صص. 62- 57.
Bassi, I.B., Assunc, A., Mesquita de Medeiros, A., Neiva de Menezes, L., Caldas Teixeira, L. and Coˆ rtes Gamam A.C., 2011, Quality of Life, Self-Perceived Dysphonia, and Diagnosed Dysphonia Through Clinical Tests in Teachers, Journal of Voice, PP. 192- 201.
Cagliero, R., Cristiano, S., Pierangeli, F. and Tarangioli, S., 2011, Evaluating the Improvement of Quality of Life in Rural Areas, Ancona - 122nd EAAE Seminar "Evidence-Based Agricultural and Rural Policy Making", PP. 1-15.
Cagliero, R., Filippa, F. and Pierangeli, F., 2010, RDP and Quality of Life in Rural Areas: Evaluation of the Possible Effects in Piedmont, Paper prepared for presentation at the 118th seminar of the EAAE (European Association of Agricultural Economists), ‘Rural development: governance, policy design and delivery’ Ljubljana, Slovenia, PP. 311-325.
Deller, S.C., Tsai, T.H., Marcouiller, D.W. and English, D., 2001, The Role of Amenities and Quality of Life in Rural Economic Growth, American Agricultural Economics Association, PP. 352- 365.
Gragi, I., Žimbrek, T., Tratnik, M., Markovina, J., and Jura, J., 2010, Quality of Life in Rural Areas of Croatia: To stay or to leave?, African Journal of Agricultural Research, PP. 653-660.
Hashimoto, A., Sugita, T. and Haneda, S., 2009, Evaluating Shifts in Japan’s Quality-of-life, Socio-Economic Planning Sciences, PP. 263–273.

Sabbah, I., Drouby, N., Sabbah, S., Retel-Rude, N., and Mercier, M., 2003, Quality of Life in Rural and Urban Populations in Lebanon Using SF-36, Health Survey Health and Quality of Life Outcomes, PP. 1-30.

Shucksmith, M., Cameron, S., Merridew, T. and Pichler, F., 2006, First European Quality of Life Survey: Urban–rural Differences, European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, PP. 1-82.
The West Wicklow, Rural communities consultation project, Addressing Quality of life Issues in Rural Communities, 2004, A Research Report by: Pobal Community Development Agency, in partnership with Wicklow Conty Development Board, the Department of social welfare, PP. 1-41.
Walker, J., Winkelstein, M., Land, C., Lewis-Boyer, L., Quartey, R., Pham, L. and Butz, A., 2008, Factors That Influence Quality of Life in Rural Children with Asthma and their Parents, Journal of Pediatric Health Care, PP. 343-350.
Yaruss, J.S., 2010, Assessing Quality of Life in Stuttering Treatment Outcomes Research, Journal of Fluency Disorders, PP. 190–202.
Zielinska Wczkowska, H., and dziora-Kornatowska, K.W., 2010, Evaluation of Quality of Life (QoL) of Students of the University of Third Age (U3A) on the Basis of Socio-demographic Factors and Health Status, Archives of Gerontology and Geriatrics, PP. 1-5.
 
Referencein persian
Aghamolae, D., 2006, Principles and General Health Services (under the direct supervision of Hasan Eftekhari Ardebili), Rafi Andishe, Publishers, Tehran, page 272.
Anbari, M., 2009, Review of Developments in Quality of Life in Iran (1365 to 1385), Jornal of Rural Development, first period, No. 2, PP. 149-181.
Bolilan, L., 2005, The Impact of Kinship Life (based on Islamic culture) in the Organization of the Residential Spaces, Housing and Revolution Journal, 116 No.
Center of Female Participation's Affairs, 2002, The Tenth Anniversary of the National Family World Day, A collection of articles and statements, company publications of, Mehr soreh, Tehran, 186 pages.
Ghaffari, S.R., Modabber, M., and Riahi Zanyany, Z., 2007, Housing and Architectural Monographs Yasecheh Village, Journal of Rural Housing and environment, No. 122, P. 42.
Ghalibaf, M.B., Lasboe Ramezanzadeh, M. and Yarishegefti, A., 2008, Measure Satisfaction and Quality of Life of Rural Residents and It Effects on the Border Areas Security: Case study Nosod part of Kermanshah province, Rural and Development Journal, 12, No. 3, PP. 163-184.
Haji Nejad, A., Rafieyan, M., and Zamani, H., 2009, Review of Personal Variables Affecting Citizens' Satisfaction from the Quality Living Environment, Case study: Comparison of tissue old and new city, Geography and Development, No. 17, PP. 63-82.
Harirchi, A.M., Mirzaei, Kh. and Jahromi Vamakani, A., 2008, How the Quality of Life of Citizens of the New City Pardis in 1388, Journal of Social Research, Second Year, No. 4, PP. 89-110.
Jajarm, K. and Kalte, A., 2005, Indicators Measuring the Quality of Life of Citizens in the City, Case study: Gobdqaboos, Journal of Geography and Development, PP. 7-18.
Javaheri, F., Seraj Zadeh, S.H., and Rahmani, R., 2009, Analyzing the Effects of Women Employment on Quality of Life (A case study: women working in the Ministry of Agriculture), the women in development policy (Research of women), term 8, Number of 2, PP. 162-143.
Majedi, M. and Lahsae Zadeh, A., 2005, Investigate the Relationship between Context Variables, Social Capital and Quality of Life Satisfaction: Case study in Rurals of Fars Province, Rural and Development Journal, 9, No. 4, PP. 136-91.
Miri, Gh.R., Javan, J., Afrakhteh, H., Velayati, S., Shayan, H., 2009, The Role of Social Capital in Rural Development (Case study of the Poshtab District of Zabol), Journal of Geography and Regional Development, No. 14, PP. 29-49.
Naeniyan, M.R., Shaeri, M.R., SaidMohammadi, K. and Khalmy, Z., 2004, Study some Characteristics of the Mental Measurement Quality of Life Questionnaire (QLQ), two science- research monthly magazine of Daneshvar Raftar, Shahed University, Year XII, No. 13, PP. 59-47.
Nejat, S., 2007, The Quality of Life and its Measurement, Journal of Epidemiology Specialist of Iran, No. 2, PP. 57-62.
Rahimi, M. and Khayer, M., 2008, The Relationship of Family Communication Patterns and Quality of Life during Secondary School Students in Shiraz, Ferdosi University of Psychology and Educational Studies, Period the tenth, No. 1, PP. 5-25.
Rezvani, M.R. and Mansourian, H., 2007, Assessing the Quality of Life: Evaluation of concepts, indicators, models and provide a model for rural areas, Rural Development Journal, 11, No. 3, PP. 1-26.
Rezvani, M.R., Matkan, A.A., Mansourian, H. and Sattari, M.H., 2008, Development and Measure Indicators of Quality of Urban Life (Case Study: Noorabad city, Lorestan Province), Urban and Regional Studies and Research, the first year, second number, PP. 87-110.
Roshe, G., 2007, Social Changes, Translator: Vosoughi, M., Ney Publication, Tehran, 248 pages.
Taghavi, N., 2002, The Rural Community of (Social Science), Payam Noor University Publications, Pages 200.
Zhiyovany Hiva, K., Dobrolsky, Robert Champrz, 1998, Problems of Rural Society, (Social Construction of Rural Communities), Translator: Azkiya, M., Iravani, M.M. & Nick kholgh, A.A., Rozbehan Publications, 330 pages.