شهرنشینی کشاورزان و پیامدهای اجتماعی آن در روستا مطالعة موردی: دهستان میربگ جنوبی، شهرستان دلفان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه رازی، کرمانشاه

چکیده

شهرنشین‌شدن کشاورزان و جدایی فضایی- مکانی کشاورزی از سکونت از پدیده‌های امروزین روستاها به‌شمار می‌آید. کشاورزان دیگر فقط در روستاها سکونت ندارند و بسیارند کسانی که ساکن شهرها هستند و در روستاها کشاورزی می‌کنند. پژوهش حاضر به بررسی ابعاد اجتماعی این مسئله پرداخته است. برای این منظور 18 گویه در قالب 5 مؤلفه بررسی شد. جامعة آماری تحقیق، 220 سرپرست خانوار روستایی ساکن 5 روستای دهستان میربگ شهرستان دلفان بود که از این تعداد 80 کشاورز مقیم روستا و 59 کشاورز ساکن شهر به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و ابزار استفاده‌شده پرسشنامه بود. نتایج نشان دادند که پذیرش اجتماعی دو گروه نسبت به یکدیگر تقریباً مطلوب است (میانگین رتبه‌ای: روستا: 54/3؛ شهر: 76/3). الگوپذیری ازنظر کشاورزان ساکن روستا در حد زیاد و ازنظر کشاورزان ساکن شهر نسبتاً زیاد است (میانگین رتبه‌ای: روستا: 06/4؛ شهر: 83/3). رضایت شغلی کشاورزان ساکن روستا نسبتاً زیاد و گروه ساکن شهر نسبتاً کم است (میانگین رتبه‌ای: روستا: 20/3؛ شهر: 13/2). اختلاف و تنش بین دو گروه در حد نسبتاً زیاد ارزیابی شده است (میانگین رتبه‌ای: روستا: 97/3؛ شهر: 94/3). افزون‌بر این بین پذیرش اجتماعی و متغیرهای الگوپذیری و رضایت شغلی رابطة مثبت و معنا‌دار برقرار است. الگو‌پذیری گروه مقیم روستا از کشاورزانی که سابقة شهرنشینی کمتری دارند بیشتر و رضایت شغلی جوان‌ترها و گروه ساکن شهر کمتر از دیگران است. بنابراین یکی از ضرورت‌های برنامه‌ریزی توسعة روستایی، شناخت همه‌جانبة گروه اخیر و چالش‌های فراروی ایشان و ساکنان دائمی روستاهاست.

کلیدواژه‌ها


استانداری لرستان،1390،سالنامة آماری استان لرستان- 1390، معاونت برنامه‌ریزی استانداری لرستان، بازیابی‌شده در تاریخ 25/7/1391،  http://www.ostan-lr.ir/ostan-lr/pagecontent.php?rQV
جمعه‌پور، محمود و تراکمه، هدایت‌عیدی، 1392، پژوهش کیفی دربارة کیفیت زندگی مهاجران فصلی نیروی کار جوان روستایی از شهرستان کلیبر به تهران، دوفصلنامة توسعة روستایی، سال 5، شمارة 1، صص. 132- 111.
جمعه‌پور، محمود، 1384، نگرش سیستمی به روستا و توسعة روستایی، فصلنامة روستا و توسعه، سال 8، شمارة 1، صص. 80- 55.
چیتامبار، جی.بی، 1378، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی روستایی، ترجمة احمد حجاران و مصطفی ازکیا، نشر نی، تهران.
رضوانی، محمدرضا، صادقلو طاهره و سجاسی قیداری، حمدالله، 1390، سنجش درجة روستاگرایی با استفاده از مدل تاپسیس فازی- مطالعة موردی: روستاهای دهستان مرکزی شهرستان خدابنده، فصلنامة پژوهش‌های روستایی، سال دوم، شمارة 5، صص. 31- 1.  
رضوانی، محمدرضا، محمدی، سمیه، پیری، صدیقه، 1392، ارزیابی عملکرد دهیاری‌ها با استفاده از مدل چارچوب عمومی ارزیابی (CAF) مطالعة موردی: شهرستان دهلران، فصلنامة پژوهش‌های جغرافیای انسانی، سال 45، شمارة 1، صص. 216- 199.
‌روشه، گی، 1367، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی عمومی- کنش اجتماعی، ترجمة هما زنجانی‌زاده، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد.
زنگنه شهرکی، سعید، 1392، فرایند تبدیل نقاط روستایی به شهر در مقیاس ملی و پیدایش پدیدة خام‌شهرها، فصلنامة پژوهش‌های روستایی، سال 4 شمارة 3، صص. 557- 535.  
شکویی، حسین، 1379، دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، جلد اول، انتشارات سمت، تهران.
طاهرخانی، مهدی و افتخاری، عبدالرضا رکن‌الدین، 1383، تحلیل نقش روابط متقابل شهر و روستا در تحول نواحی روستایی استان قزوین، فصلنامة مدرس علوم انسانی، سال 8 شمارة 4، صص. 112- 79.
فیروزنیا، قدیر، 1389، تأثیر ابعاد فضایی- مکانی بر استمرار کارکرد اقتصادی روستاهای در معرض تخلیة جمعیتی شهرستان قزوین، فصلنامة روستا و توسعه، سال 13، شمارة 1، صص. 20- 1.
مرکز آمار ایران، 1385، شناسنامة آبادی‌های استان لرستان- سال 1385، بازیابی شده در تاریخ 7/11/1392، http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=1042 
وودز، مایکل، 1390، جغرافیای روستایی- فرایندها، واکنش‌ها و تجربه‌های بازساخت روستایی، ترجمة محمدرضا رضوانی و صامت فرهادی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
Brookfield, Harold & Parsons, Helen, 2007, Family Farms: Survival and Prospect- A world-wide analysis, Routledge, New York.
Cherry, G.E. & Rogers, A., 1996, Rural Change and Planning-England and Wales in the Twentieth Century, Chapman & Hall, London.
Clendenning, G. & Field, D.R., 2005, Seasonal Residents: Members of community or part of the scenery? ,Edward Elgar, Northampton.
Kada, R., 1982, Trends and Characteristics of Part-time Farming in Post-war Japan, Geojournal, Vol. 6, No. 4, PP. 367-371
Mbonile, M.J., 2003, Absentee Farmers and Change of Land Management on Mount Kilimanjaro, Tanzania, LUCID working paper series Number 24, Nairobi, Kenya.
Paudel, K.P. & Wang, Y., 2002, Part Time Farming, Farm Productivity, and Farm Income: Evidence from the Southeast US, American Agricultural Economics Association’s annual meeting, Long Beach, California, July 28-31.
Raymond, A. & Jussaume, Jr., 1990, Quality-of-Life Perceptions of Japanese Part-time Farmers, Journal of Rural Studies, Vol. 6, No. 3, PP. 259-268.
Reeder, R.J. & Brown, D.M., 2005, Recreation, Tourism and Rural Well-Being, United States, Department of Agriculture, Economic Research Report No. 7, retrieved from: www.ers.usda.gov (March, 2014).
Upton, M. & Pearce, R., 1982, Part-time Farming in Cyprus, Agricultural administration, Vol. 11, No. 3, PP. 201-213.
 
References (in Persian)
Chitambar, J.B.Y., 1920, Introductory Rural Sociology: a synopsis of concepts and principles, second printing, Nei publication, Tehran.
Firooznia, G. & Zia Tavana, M.H., 2010, The Impact of Spatial-Location Aspects on the Continuity of Economic Function in Villages Exposed to Depopulation in Ghazvin County of Iran, Journal of Rural Development Studies, Vol. 13, No. 1, PP. 1-20.
Governor’s offices of Lorestan, 2011, Statistical Annals of Lorestan’s Provinces, governor’s deputy of planning, retrieved from: http://www.ostan-lr.ir/ostan-lr/pagecontent.php?rQV (October 2012).
Iran Statistical Centre, 2006, Villages’ Directory of Lorestan Province, retrieved from http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=1042 (February 2014).
Jomehpour, M. & Tarakmeh, H.E., 2013, Qualitative Study on Quality of Life of the Seasonal Labor Migration of Rural Youth of the Kaleybar to Tehran, Journal of rural development, Vol. 5, No. 1, PP. 111-132.
Jomehpour, M., 2005, Systemic Approach to Village and Rural Development, Journal of Rural Development Studies, Vol. 8, No. 1, PP. 55-80.
Rezvani, M.R., Mohammadi, S. & Piri, S., 2013, Performance Assessment of Rural Municipalities (Dehyari) using Common Assessment Framework (CAF) (Case study: Dehloran County), Human Geography Research Quarterly, Vol. 45, No. 1, PP. 199-216.
Rezvani, M.R., Sadeghlou, T. & Sojasi, S., 2011, Measurement of Rurality Degree Using TOPSIS-FUZZY Technique based on Order Preference by Similarity to a FUZZY Ideal Solution (Case Study: Khodabandeh County Rural Region), Journal of rural research, Vol. 2, No. 5, PP. 1-31.
Rocher, Guy, 1989, Introduction to General Sociology-The social action, Ferdowsi university of Mashhad, Mashhad.
Shakoei, H., 2000, Urban Geography- A new Perspective, Vol. 1, Samt publication, Tehran.
Taherkhani, M & Eftekhari, A.R.R., 2005, The Role of Rural - Urban Interaction in the Change of Rural Areas- Case Study: Qazvin Province, Quarterly Modarres Human Sciences, Vol. 8, No. 4, PP. 79-112.
Woods, M. 2011, Rural Geography: Processes and Experiences in Rural Restructuring, Tehran University Publication, Tehran. 
Zangene Shahraki, S., 2013, Explanation on Conversion of Rural Areas into Town as a Challenge in National Scale and Formation of Khamshahr, Journal of rural research, Vol. 4, No. 3, PP. 535-557.