گفتمان نوسازی و واگرایی سیاست‌های توسعه و بهره‌برداری‌های کشاورزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه حکیم سبزواری

2 استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در مدیریت فضای روستایی در ایران همواره تأکید بر نقش محوری کشاورزی و رشد و توسعة این بخش حاکم بوده است. از طرفی تلاش‌های توسعه‌ای صورت‌گرفته در اغلب موارد نتیجة درخوری نداشته و تردید متولیان امور را درخصوص کمک به این بخش افزون کرده است؛ به‌گونه‌ای که سیاست‌های عمومی توسعة روستایی در سال‌های اخیر تغییر رویه دادند و به‌دنبال گزینه‌های جایگزینی نظیر گردشگری هستند. با این حال، در بررسی نیروی شکل‌دهی به سکونتگاه‌های روستایی نباید به فضای تردید همراهی/تضاد با گسترش کشاورزی در جوامع محلی اکتفا کرد، بلکه باید در سطح «گفتمان» به تجزیه و تحلیل پرداخت. پژوهش حاضر نشان می‌دهد که چگونه «روستابودگی» و به‌تبع آن کشاورزی در برابر گفتمان «نوسازی» (محرومیت‌زدایی و رفع عقب‌افتادگی روستا و کشاورزی) و در مقابلِ گفتمان نوگرای محافل علمی و دانشگاهی (حفظ بقایای فرهنگی و دانش بومی) موضع مقاومتی درپیش گرفته است و در جایگاه «جامعة زیستی» سعی در تحمیل قدرت و کنشگری خود به دیگری دارد. چنی وضعیتی تاکنون ثبات نسبی داشته و همواره به چالش کشیده شده است و بازسازی می‌شود. به‌همین منظور، راهبرد حاکمیت ازطریق جامعه می‌تواند مبنایی برای پرکردن شکاف سیاست‌های عمومی توسعه و بهره‌برداری‌های محلی باشد و حرکت از «سیاست‌های روستایی» به «سیاست‌ها از روستا» به معیاری برای پیشرفت به‌سمت این رویکرد بدل شود. 
 

کلیدواژه‌ها


ازغندی، علیرضا، 1383، تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران (1357 ـ 1320)، انتشارات سمت، چاپ دوم، تهران.
افروغ، عماد، 1372، طبقات اجتماعی در دورة پهلوی، فصلنامة راهبرد، سال دوم، شمارة 2، صص. 126-102.
ایمانی جاجرمی، حسین، عبداللهی، مجید، 1388، بررسی تحولات مدیریت روستایی در ایران از مشروطیت تا زمان حاضر، فصلنامة راهبرد، شمارة 52، صص. 244-221.
بشلر، ژان، 1370، ایدئولوژی چیست؟ نقدی بر ایدئولوژی‌های غربی، انتشارات شرکت سهامی انتشار، تهران.
پرتوی، پروین، 1388، اصول و مفاهیم توسعة شهری پایدار از دیدگاه پدیدارشناختی، دوفصلنامة نامة معماری و شهرسازی، سال اول، شمارة 2، صص. 34-19.
پورحسینی، بهرنگ، 1391، هایدگر و هنر بزرگ یونان باستان، فصلنامة کیمیای هنر، سال اول، شمارة 3، صص. 68-55.
تسلطی، مهدی، 1391، بررسی نقش و اهمیت «سلطه» در جوامع مدرن در تفکر مارتین هایدگر، فصلنامة کتاب ماه علوم اجتماعی، سال شانزدهم، شمارة 59، صص. 81-75.
راحلی، حسین، شکوری، علی، 1387، بررسی زمینه‌های حاکمیتی جهاد سازندگی و نقش این زمینه‌ها در دستاوردهای آن از تشکیل تا ادغام، 1385-1380، نشریة جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال دوازدهم، شمارة 26، صص. 116-95.
رامین، فرخ، 1391، هنر؛ تنها راه نجات (نگاهی به فلسفه هنر هایدگر و نسبت آن با اندیشه متفکران مسلمان)، فصلنامة مشرق موعود، سال ششم، شمارة 12، صص. 26-5.
راهب، غزال، 1386، درنگی در مفهوم روستا، فصلنامة محیط‌شناسی، سال سی‌وسوم ، شمارة 41، صص. 116-105.
رضوانی، محمدرضا، 1383، مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعة روستایی در ایران، انتشارات قومس، تهران.
روزنامۀ ایران، 1384، مارتین هایدگر: زندگی، فعالیت و آثار، شمارة پیاپی 3387.
زمانی، هادی، 1386، موانعتکویندولتمدرنوتوسعة اقتصادیدرایران (جلد دوم)، انتشارات HZ Books، لندن.
سجادی، سیدمهدی، علی‌آبادی، ابوالفضل، 1387، تبیین نظریة اخلاق در فلسفة مدرن (کانت) و پست‌مدرن (فوکو) و نقد تطبیقی دلالت‌های آن برای تربیت اخلاقی، فصلنامة تعلیم و تربیت، سال بیست‌وچهارم، شمارة 1 (مسلسل 93)، صص. 164-137.
سقایی، مهدی، مافی، عزت‌الله، جوانبخت قهفرخی، زهره، 1390، روستا، واسازی و فضای جغرافیایی (با تأکید بر عدالت جغرافیایی)، اولین همایش ملی جغرافیا و برنامه‌ریزی و توسعة روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد.
سیف‌الهی، سیف‌اله، حافظ امینی، حمیرا، 1388، برنامه‌های توسعة اقتصادی - اجتماعی و تأثیر آن بر واگرایی و همگرایی گروه‌های قومی در ایران، فصلنامة پژوهش‌نامة علوم اجتماعی، سال 3، شمارة 2، صص. 98-67.
شریفی، محمد، رامشت، محمدحسین، رفیعیان، مجتبی، قویدل، یوسف، 1392، هویت مکان و ادراک آن با رویکرد ژئوسیستمی، مجلة جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال بیست‌وچهارم، شمارة 24، صص. 22-1.
طالب، مهدی، نجفی اصل، زهره، 1388، توسعة کشاورزی یا روستایی؟ تشابهات و تعارضات سیاست‌های کشاورزی در ایران و ژاپن، مجلة انسان‌شناسی، سال دوم، شمارة 10، صص. 96-69.
عجمی، اسماعیل، 1370، تجدیدبنای کشاورزی دهقانی و توسعة واحدهای تجاری، مجلة آرش، سال دهم، شمارة 24، صص. 102-87.
فاضلی، نعمت‌الله، 1387، مدرنیته و مسکن (رویکردی مردم‌نگارانه به مفهوم خانه، سبک زندگی روستایی و تحولات امروزی آن)، فصلنامة تحقیقات فرهنگی ایران، سال اول، شمارة 1، صص. 63-25.
فردوسی، علی، 1372، آشیانی در توفان (نوشتاری پیرامون زمستان 62)، ماهنامة کلک، سال چهارم، شمارة 55 و 56، صص. 267-254.
لباف خانیکی مجید، 1379، کشاورزی پست‌مدرن؛ همگرایی مدرنیزاسیون و فناوری بومی، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، سال پانزدهم، شمارة 4-3، صص. 118-101.
مصطفوی، شمس‌الملوک، 1391، هایدگر و پدیدارشناسی هرمنوتیکی هنر، فصلنامة کیمیای هنر، سال اول، شمارة 3، صص. 54-47.
مهدوی، مسعود، 1385، مقدمه‌ای بر جغرافیای روستایی ایران، انتشارات سمت، تهران.
مؤسسة پژوهش‌های برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی، 1384، فرایند تحول سیاست‌های کشاورزی در ایران، انتشارات تابان، تهران.
نجفی، غلامعلی، زاهدی، شمس‌السادات، 1384، مسئلة پایداری در کشاورزی ایران، مجلة جامعه‌شناسی ایران، سال ششم، شمارة 2، صص. 106-37.
ﻧﻴﻠﻲ اﺣﻤﺪآﺑﺎدی، ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ، 1391، ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی ﺑﺎ ﻧﮕﺮش ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺧﻠﻘﺖ، فصلنامة جستارهای فلسفة دین، سال اول، شمارة 2، صص. 149-129.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا، 1369، تاریخ روابط خارجی ایران، انتشارات امیرکبیر، تهران.
یاراحمدی، محمدامیر، 1378، به‌سوی شهرسازی انسان‌گرا، انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران، تهران.
یوسفی‌فر، شهرام و حسن‌زاده، اسماعیل، 1387، جامعة روستایی ایران با تکیه بر دورة میانه، مجلة کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، سال یازدهم، شمارة 123، صص. 54-34.
Askins, K., 2009, Crossing Divides: Ethnicity and Rurality, Journal of Rural Studies, 25(4), PP. 365-375.
Briedenhann, Jenny and Eugenia Wickens, 2004, Tourism Routes as a Tool for the Economic Development of Rural areas—vibrant hope or impossible dream?, Tourism management 25 (1), PP.71-79.
Brown, M. & Knopp, L., 2006, Places or Polygons? Governmentality, Scale, and the Census in the Gay and Lesbian Atlas, Population, Space and Place, 12(4), PP. 223-242.
Cheshire, L. & Woods, M., 2009, Rural Citizenship and Governmentality.
Cheshire, L., Higgins, V. & Lawrence, G. (Eds.), 2006, Rural Governance: International Perspectives (Vol. 10), Routledge.
Cruickshank, J.A., 2009, A Play for Rurality–Modernization versus Local Autonomy, Journal of Rural Studies, 25(1), PP. 98-107.
Dibua, J.I., 2012, Development and Diffusionism: Looking Beyond Neopatrimonialism in Nigeria, 1962-1985, Palgrave Macmillan.
Duenckmann, F., 2010, The Village in the Mind: Applying Q-methodology to Re-constructing Constructions of Rurality, Journal of Rural Studies, 26(3), PP. 284-295.
Halfacree, K., 2012, Heterolocal Identities? Counterurbanisation, Second Homes, and Rural Consumption in the Era of Mobilities, Population, Space and Place, 18(2), PP. 209-224.
Kulcsár, L.J. & Curtis, K.J., 2012, International Handbook of Rural Demography, Springer.
Lemke, T., 2002, Foucault, Governmentality, and Critique, Rethinking Marxism, 14(3), PP. 49-64.
López-i-Gelats, F., Tàbara, J.D. & Bartolomé, J., 2009, The Rural in Dispute: Discourses of rurality in the Pyrenees, Geoforum, 40(4), PP. 602-612.
Marsden, Terry, 2008, Agri-food Contestations in Rural Space: GM in its regulatory context, Geoforum, 39 (1), PP. 191-203.
Meijering, L., van Hoven, B., & Huigen, P., 2007, Constructing Ruralities: The case of the Hobbitstee, Netherlands, Journal of Rural Studies, 23(3), PP. 357-366.
Nugin, R., 2014, "I Think that they should Go. Let them see something.", The context of rural youth's out-migration in post-socialist Estonia, Journal of Rural Studies, 34, PP. 51-64.
Phillips, M. & Dickie, J., 2014, Narratives of Transition/non-transition towards Low Carbon Futures within English Rural Communities, Journal of Rural Studies, 34, PP. 79-95.
Shubin, S., 2006, The Changing Nature of Rurality and Rural Studies in Russia, Journal of Rural Studies, 22(4), PP. 422-440.
Stockdale, A., Findlay, A. & Short, D., 2000, The Repopulation of Rural Scotland: Opportunity and Threat, Journal of Rural Studies, 16(2), PP. 243-257.
Thompson, N., 2005, Inter-institutional Relations in the Governance of England's National Parks: A governmentality perspective, Journal of Rural Studies, 21(3), PP. 323-334.
Vesterberg, V., 2013, Ethnicized Un/employability: Problematized others and the shaping of advanced liberal subjects, Ephemera: Theory and Politics in Organization, 13(4), PP. 737-757.
Woods, M., 2006, Redefining the ‘Rural Question’: the new ‘politics of the rural’and social policy, Social Policy & Administration, 40(6), PP. 579-595.
Yarwood, Richard, 2007, "The Geographies of Policing" Progress in Human Geography, 31 (4), PP. 447-465.
Zografos, Christos, 2007, Rurality Discourses and the Role of the Social Enterprise in Regenerating Rural Scotland, Journal of Rural Studies, 23 (1), PP. 38-51.