تأثیر عملکرد دهیاران بر مدیریت پسماند در سکونتگاه‌های روستایی مطالعة موردی: بخش ساربوک، شهرستان قصرقند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 – دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 - استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد

3 – کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

افزایش جمعیت به‌همراه گسترش رفاه اقتصادی و تغییر الگوی مصرف، بحران جدیدی به نام پسماند را در سکونتگاه‌های روستایی به‌وجود آورده است. بنابراین، حفظ محیط‌زیست سکونتگاه‌های روستایی (از بعد زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی) از طریق عوامل ساختاری (نهاد مدیران محلی) اهمیت بسیاری دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر عملکرد دهیاران بر مدیریت پسماند سکونتگاه‌های روستایی در بخش ساربوک از شهرستان قصرقند است. روش‌شناسی این پژوهش از نظر ماهیت، توصیفی ـ تحلیلی (همبستگی) و از لحاظ هدف کاربردی با استفاده از شیوة مطالعة کتابخانه‌ای ـ اسنادی و پیمایشی برای پاسخ‌گویی به پرسش‌های تحقیق است. از جامعة آماری تحقیق، 212 سرپرست خانوار روستایی در 15 روستای دارای دهیاری به‌کمک فرمول کوکران با روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. داده‌ها و اطلاعات پژوهش با کمک پرسشنامه گردآوری شدند و برای تحلیل آنها از روش‌های آماری (میانگین، آزمون همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون چندمتغیره) در نرم‌افزار SPSS استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل عملکرد دهیاران بر مدیریت پسماند سکونتگاه‌های روستایی نشان دادند که شاخص‌های مربوط به جمع‌آوری و نگهداری (51/0)، حمل‌ونقل (467/0)، دفع نهایی (43/0) و مشارکت (324/0) در بالابردن کیفیت عملکرد دهیاران تأثیر فراوانی دارند؛ اما متأسفانه شاخص تفکیک و بازیافت (148/0) هیچ‌گونه اثرگذاری مثبتی بر کیفیت عملکرد دهیاران در سطح منطقه نداشته است. بررسی عملکرد مدیران محلی بر مدیریت پسماند سکونتگاه‌های روستایی بخش ساربوک به‌تفکیک روستا نیز نشان داد که روستای ساربوک (مقدار آمارة 803/0) و حمیری (مقدار آمارة 648/0) در رتبه‌های اول و دوم دارای میزان عملکرد و اثرگذاری بالا و رضایت‌بخشی هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اکبرزاده، عباس، طلا، حسین، منشوری، محمد و بشیری، سعید، 1388، بررسی وضعیت مدیریت پسماندهای روستایی در روستاهای شهرستان تهران، فصلنامة انجمن علمی بهداشت محیط ایران، 12، صص. 2187-2179.
اله‌آبادی، احمد و ساقی، محمدحسین، 1390، مکان‌یابی و طراحی محل دفن زباله‌های روستایی بخش روداب سبزوار، مجلة دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، 3(1)، صص. 34-29.
بخشداری ساربوک، 1393، اطلاعات مربوط به جمع‌آوری زباله در روستاهای تحت پوشش، بخشداری ساربوک، ساربوک.
بخشی، ایمان‌علی، 1389، مدیریت بهداشت روستایی و کنترل و پیشگیری از بیماری‌های انسان و دام، ماهنامة دهیاری‌ها، 31، صص. 5-3.
پاپلی یزدی، محمدحسین و فتحی، زینب، 1391، مطالعه و بررسی وضعیت مدیریت پسماند روستایی و مراکز جمعیتی حاشیة شهر مشهد، ششمین همایش ملی و اولین همایش بین‌المللی مدیریت مواد زائد جامد، مشهد، 3- 2 اردیبهشت، صص. 10-1.
ثمری جهرمی، حمیده و حسین‌زاده اصل، حسن، 1391، مکان‌یابی جایگاه دفن در شهر بندرعباس با استفاده از مدل تحلیل سلسله‌مراتبی AHP، فصلنامة انسان و محیط‌زیست، 21، صص. 76-66.
جوزی، سیدعلی، دهقانی، محسن و زارعی، مرتضی، 1391، ارائة برنامة راهبردی مدیریت پسماندهای روستایی به‌روش A’WOT (مطالعة موردی : میناب)، محیط‌شناسی، 38(4)، صص. 103-98.
جهاد کشاورزی قصرقند، 1390، آمارنامة جهادکشاورزی شهرستان قصرقند، مرکز آمار جهاد کشاورزی، قصرقند.
حسینی، سیدعلی، 1389، حقوق روستایی در ایران، چاپ اول، انتشارات دریای دانش، رشت.
دربان‌آستانه، علیرضا، 1391، اصول و مبانی بهداشت روستایی، چاپ اول، انتشارات شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، تهران.
دهقانی کاظمی، واحد، جعفری، حمیدرضا، و ملک‌محمدی، بهرام، 1391، کاربرد تکنیک‌های تصمیم‌گیری گروهی، منطق فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی در مکان‌یابی ایستگاه بازیافت پسماند، مجلة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 12(27)، صص. 204-185.
صادقی حجت‌الله و کاووسی، غلامرضا، 1391، بررسی و تحلیل مدیریت پسماند در سکونتگاه‌های روستایی (موردمطالعه: استان خراسان جنوبی)، مجموعة مقالات همایش ملی توسعة روستایی، رشت، 15-14 شهریور، صص. 6-1.
عبدلی، محمدعلی و حق‌اللهی، علی، 1390، ویژگی‌های پردازش و بازیافت پسماندهای روستایی (مطالعة موردی: ایران)، نشریة محیط‌شناسی، 33(5)، صص. 112-105.
عبدلی، محمدعلی، جلیلی قاضی‌زاده، مهدی و سمیعی‌فرد، رضا، 1387، ارزیابی پتانسل بازیافت پسماندهای روستایی در استان هرمزگان، چهارمین همایش ملی مدیریت پسماند، تهران، 3-2 اردیبهشت، صص. 8-1.
عسگری، علیرضا و ترابی، محمدسعید، 1386، نرم‌افزار پشتیبانی تصمیم‌گیری مدیریت پسماند، مجموعة مقالات سومین همایش ملی مدیریت پسماند، تهران، 2-1 اردیبهشت، صص. 141-138.
فرجی سبکبار، حسنعلی، سلمانی، محمد، فریدونی، فاطمه، کریم‌زاده، حسین و رحیمی حسن، 1389، مکان‌یابیمحلدفنبهداشتیزبالةروستاییبااستفادهازمدلفرایندشبکه‌ایتحلیل مطالعة موردینواحیروستاییشهرستانقوچان، فصلنامة مدرس علوم انسانی، 14(1)، صص. 149-126.
قربانی، علی، 1391، مقدمه‌ای بر مجموعة قوانین و مقررات ده و دهیاری (آنچه یک دهیار باید بداند)، چاپ اول، انتشارات شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، تهران.
مرکز آمار ایران، 1390، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن کشور، مرکز آمار ایران، تهران.
معاضد، هادی و دلفی، مهدی، 1391، مدیریت مواد زائد روستایی، چاپ اول، انتشارات شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، تهران.
ملایی، زینب، بخشی، محمدرضا و دباغ، اردلان، 1391، تهیة مکان بهینة انباشت پسماند روستایی فیل‌آباد فارسان با استفاده از رهیافت تلفیقی: پرموتاسیون و بولین، فصلنامة مسکن و محیط روستا، 138، صص. 84-73.
ملکان، احمد و کریمی، سیدهادی، 1390، بسترهای مدیریت روستایی در ایران با تأکید بر نقش شورا و دهیار، ماهنامة دهیاری‌ها، 7(35)، صص. 11-7.
میرمسلم، هاشم، 1388، مواد زاید جامد، معاونت برنامه‌ریزی و حوزة مدیریت روستایی، رشت، استانداری گیلان.
هاشمی، سید ایرج، مدنی، داود و صالحی، سعید، 1389، مدیریتموادزایدجامد(جمع‌آوری،حمل‌ونقلودفع)روستاهایبخش مرکزیشهرستانخمین، چهارمین همایش تخصصی مهندسی محیط‌زیست، آبان، صص. 6-1.
یعقوبی فرانی، احمد و ولی‌زاده، بهزاد، 1391، آشنایی با اصول و مبانی محیط‌زیست، چاپ اول، انتشارات شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور،‌ تهران.
Chang, N.B., Parvathinathan, G. & Breeden, J.B., 2008, Combining GIS with Fuzzy Multicriteria Decision-making for Landfill Siting in a Fast-growing Urban Region, Journal of environmental management, 87(1), PP. 139-153.
Couth, R. & Trois, C., 2010, Carbon emissions Reduction Strategies in Africa from Improved Waste Management: A review, Waste management, 30(11), PP. 2336-2346.
Ekmekçioglu, M., Kaya, T. & Kahraman, C., 2010, Fuzzy Multicriteria Disposal Method and Site Selection for Municipal Solid Waste, Waste Management, 30(8), PP. 1729-1736.
Mahdavi Damghani, A., Savarypour, G. & Deihimfard, R., 2008, Municipal SolidWaste Manage-ment in Tehran: CurrentPractices, opportunities and challenges, Waste Management, 28(5), PP. 929- 934.
Sharholy M., 2008, Municipal Solid Waste Management in Indian Cities – A review, Waste Management, 28(2), PP. 459-467.
Skordilis, A., 2004, Modeling of Integrated Solid Waste Management Systems in an Island, Resources, Conservation and Recycling, 41(3), PP. 243–254.
Tian, M., Gao, J., Zheng, Z. & Yang, Z., 2012, The Study on the Ecological Footprint of Rural Solid Waste Disposal-example in Yuhong District of Shenyang, The International Conference on Waste Management and Technology, Procedia Environmental Sciences, 16(1), PP. 95-101.
Yesilnacar, M.I. & Cetin, H., 2005, Site Selection for Hazardous Wastes: A case study from the GAP area, Turkey, Engineering Geology, 81(4), PP. 371-388.
 
Reference in Persian
Abduli, M.A. & HagAllah, A., 2011, Processing Feature and Rural Waste recycling (Case study: Iran), Journal of Environmental Studies, 33 (5), PP. 105-112.
Abduli, M.A., Jalili-e-Qazizadeh, M. & Samieifard, R., 2008, Evaluate of Rural Waste Recycling Potential in the Hormozgan Province, 4th National Conference Waste Management, Tehran, 21-22 April, PP. 1-8.
Akbarzadeh, A., Tala, H., Manshuri, M., Bashiri, S., 2009, Evaluation of Waste Management in Rural of Tehran City, Journal of Iranian scientific Association of Environmental Health, 12, PP. 2179-2187.
Allahabadi, A. & Saghi, M.H., 2011, Location and Design of Rural Landfill Waste in Rudab District of Sabzevar, Journal of Medical Science University of North Khorasan, 3(1), PP. 29-34.
Asgari, A.R. & Torabi, M.S., 2007, Software Decision Support Waste Management, Proceedings of the Third National Conference on Waste Management, Tehran, May 2-1, PP. 138-141.
Bakhshi, Iman Ali, 2010, Rural HealthManagement, Control and PreventionofHuman and AnimalDiseases, Journal of Dehyaries, 31, PP. 3-5.
Center for Jahad Keshavarzi Statistics, 2011, Jahad Keshavarzi Statistic Qasreqand County.
Darban Asetaneh, A.R., 2008, Principles and Fundamental of Rural Health, Cultural Institute Information and news organizations, the municipalities and Dehyaries organization.
Darban Asetaneh, A.R., 2011, Principles and Fundamental of Rural Health, First Edition, Tehran, The Municipalities and Dehyaries Organization.
Dehghani-e- Kazemi, V., Jafari, H.R., Malek Mohammadi, B., 2013, Application of Group Decision-making Techniques, Fuzzy Logic and GIS in Locating Waste Recycling Station, Journal of Applied Researches in Geographical Sciences, 12(27), PP. 185-204.
Faraji-e-Sabokbar, H.A., Salmani, M., Feraidooni, F., Karimzadeh, H., Rahimi, H., 2010, Location of Rural landfill Using the Analytic Network Process, Case study: rural area of Quchan County, Journal of Humanities Science of Modarres, 14(1), PP. 126-149.
Gorbani, A., 2012, Introduction to Complex Laws and Regulations in Village and Dhyary (what a Dhyary should know), First Printing, Tehran, The Municipalities and Dhyaryhay Organization.
Hashemi, Syed I., Madani, D. & Salehi, S., 2010, Solid Waste Management (Collection, Transportation and Disposal) Central Rural of City Khomeini, Fourth Conference on Environmental Engineering, November, PP. 1-6.
Husseini, Ali, 2010, Rural Laws in Iran, First Edition, Rasht, Daryae Danesh Press.
Joozi, S.A., Dehghani, M. & Zarei, M., 2013, Rural Waste Management Strategic Plan by A'WOT Method (Case study: Minab), Journal of Environmental Studies, 38(4), PP. 98-103.
Malekan, A. & Karimi, H., 2011, Context of Rural Management with Emphasis on the Role of the Council and Dehyar, Dehyaries Magazine, 7 (35), PP. 7-11.
Mirmslm, H., 2009, Solid Waste, President of Planning and Management of Rural Areas, Rasht, Gilan's Governor.
Moazed, H. & Delfi, M., 2012, Rural Waste Management, Tehran, Municipalities & Dehyaries Organization Publication.
Mollaie, Z., Bakhshi, M.R. & Dabagh, A., 2012, Providing the Optimal location of the Rural Waste Accumulation Phil Abad Fars with Eclectic Approach: Permotasion and Boolean, Quarterly Housing and Rural Environments, 138, PP. 73-84.
Papoli-e-Yazdi, M.H. & Fathi, Z., 2012, Study of Rural Waste Management and Suburban Population Centers of Mashhad, 6th National Conference and First International Conference of Solid Wast Management, Mashhad, 21-22 April, PP. 1-10.
Sadeghi H. & Kavoosi, G.R., 2012, Survey and Analysis of Waste Management's in Rural Settlements (Case study: South Khorasan province), Proceedings of National Conference on Rural Development, Rasht City, 15-14 September, PP. 1-6.
Samari Jahromi, H. and Hosseinzadeh asl, H., 2012, Locating a Burial Place in the Town of Bandar Abbas by using Analytic Hierarchy Model AHP, Journal of Humans and the Environment, 21, PP. 66-76.
Sarbook Sistrict, 2014, Information on Garbage Collection in the Villages Covered, Sarbook District, Sarbook.
Statistical Center of Iran, 2011, General Population and Housing Census of Iran, Tehran, Statistical Center of Iran.
Agricultural Jihad of Qasreghand, 2011, Statistical of Agricultural Jihad of Qasreghand County, Qasreghand, Statistical Center of Agricultural Jihad.  
Yaghubi Farannie, A. & Valizadeh, B., 2012, Introduction to the Principles of the Environment, First Edition, Tehran, The Municipal and State Dhyaryhay.