ارزیابی تأثیرات اجتماعی- اقتصادی بازارچة مرزی سِرو بر توسعة مناطق روستایی پیرامون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد توسعة روستایی، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه یاسوج

2 ـ دانشیار ترویج و توسعة کشاورزی، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه یاسوج

چکیده

پژوهش حاضر به ارزیابی تأثیرات اجتماعی- اقتصادی بازارچة مرزی سِرو (در استان آذربایجان غربی) بر توسعة مناطق روستایی پیرامون پرداخته است. در این مطالعه از روش توصیفی-تحلیلی بهره گرفته شد. جامعة آماری پژوهش، روستاهای پیرامون بازارچة سِرو بودند. منطقة مطالعه‌شده براساس نظر کارشناسان به سه لایه با فاصله‌های سه، شش و نُه کیلومتری از بازارچه دسته‌بندی شدند. درمجموع 14 روستا در این سه لایه شناسایی و مطالعه شدند. در هر روستا به‌روش نمونه‌گیری تصادفی ساده، سرپرست خانوار مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. جمع‌‌آوری داده‌‌ها با استفاده از پرسشنامة محقق‌ساخته انجام شد. برای تعیین اعتبار ابزار پژوهش از اظهار نظر استادان و متخصصان ذی‌ربط و برای تعیین پایایی آن از هم‌‌سانی درونی به‌روش آلفای کرونباخ استفاده شد. ضریب آلفای کرونباخ 66/0 تا 84/0 برای متغیرهای گوناگون به‌دست آمد که نشان از بهینگی پرسشنامه داشت. برای تجزیه و تحلیل داده‌‌ها از نرم‌‌افزار SPSS19 بهره گرفته شد. یافته‌‌های تحلیل‌‌ واریانس نشان دادند که بین روستاها (سه لایة مورد مطالعه) از نظر وضعیت شاخص‌‌های اقتصادی‌ـ اجتماعی، تفاوت معناداری وجود دارد. تأثیر بازارچة سِرو بر شاخص‌‌های رفاه اجتماعی، اقتصاد روستایی، صنایع‌‌دستی و مشارکت ‌‌اجتماعی در روستاهای لایة اول (سه‌کیلومتری) مشهود و به‌صورت کاهشی بود. از طرفی در لایه‌‌های دوم و سوم ازنظر شاخص‌‌های مذکور تفاوتی مشاهده نشد، بنابراین بازارچه موجب کاهش وضعیت این شاخص‌‌ها شده است و اثر کاهشی بر کیفیت زندگی تا لایة دوم قابل ره‌گیری است. تحلیل اثر کل نشان می‌دهد که محدودة تأثیر این بازارچه تا شعاع شش‌کیلومتری بوده و اثر اقتصادی آن در منطقة روستایی پیرامون بیش از اجتماعی و کاهشی بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی‌‌پور، زهرا، حافظ‌‌نیا، محمدرضا و محمدپور، علیرضا، 1387، تأثیرات اقتصادی و اجتماعی بازگشایی مرزها؛ نمونة موردی: بخش باجگیران در مرز ایران و ترکمنستان، پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، شمارة 65، صص. 18-1.
ادارة کل مقررات صادرات و واردات وزارت بازرگانی کشور، 1380، مقررات صادرات و واردات، نشر بازرگانی.
ازکیا، مصطفی، 1387، مقدمه‌‌ای بر جامعه‌‌شناسی توسعة روستایی، انتشارات اطلاعات، تهران.
اسماعیل‌‌زاده، خالد، 1387، مطالعة انسان‌‌شناختی بازارچه‌‌های مشترک مرزی با رویکرد انسان‌شناختی اقتصادی؛ مورد مطالعه: تجارت مرزی در روستاهای مرزنشین شهرستان سردشت، فصلنامة انسان‌‌شناسی، سال پنجم، شمارة 9، صص. 65-38.
افتخاری، عبدالرضا رکن‌‌الدین، پاپلی یزدی، محمدحسین، و عبدی، عرفان، 1387، ارزیابی اثرات اقتصادی بازارچه‌‌های مرزی بازتاب‌‌های توسعة مناطق مرزی، فصلنامة ژئوپلیتیک، سال چهارم، شمارة 2، صص. 109-82.
بوزرجمهری[M1] ، خدیجه، شایان، حمید، و حمزه‌‌ای، مجید، 1391، بررسی اثرات اقتصادی شهرک‌‌های صنعتی بر نواحی روستایی پیرامون؛ مطالعة موردی شهرک صنعتی خیام نیشابور، نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال دوازدهم، شمارة 27، صص. 52-31.
رضوانی، محمدرضا، رمضان‌‌زاده لسبویی، مهدی و محمدپورجابری، مرتضی، 1389، تحلیل اثرات اقتصادی-اجتماعی نواحی صنعتی در توسعة نواحی روستایی؛ مورد مطالعه: ناحیة صنعتی سلیمان‌آباد تنکابن، جغرافیا و توسعه، شمارة 18، صص. 26-5.
سعیدی، علی‌اصغر، اسماعیل‌‌زاده، خالد و عبدالله‌‌پور، جمال، 1388، بررسی جامعه‌‌شناختی اقتصادی بازارچه‌‌های مشترک مرزی؛ مورد مطالعه: بازارچه‌‌های مرزی سردشت و پیرانشهر، فصلنامة علوم اجتماعی، شمارة 45، صص. 133-93.
طالب، مهدی، عنبری، موسی، 1387، جامعه‌شناسی روستایی: ابعاد تغییر و توسعه در جامعة روستایی ایران، چاپ دوم، مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران.
عاشری، امامعلی، نورمحمدی، سمیه، قادری، رضا و رستمی، علیرضا، 1391، نقش بازارچه‌های مرزی در توسعة اقتصادی- اجتماعی؛ مورد مطالعه: بازارچة صنم بلاغی پلدشت، دومین همایش ملی راهکارهای توسعة اقتصادی با محوریت برنامه‌‌ریزی منطقه‌ای، دانشگاه آزاد، سنندج.
کامران، حسن، محمدپور، علی و جعفری، فرهاد، 1388، تحلیل کارکردی بازارچة مرزی باجگیران، جغرافیا (نشریة علمی-پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، دورة جدید، سال ششم، شمارة 19 و 18، صص. 25-7.
کریمی، فرزاد، احمدوند، مصطفی و کریمی، فرشاد، 1391، سنجش درجۀ اثرگذاری کارخانۀ ذوب آهن کردستان بر توسعۀ نواحی روستایی پیرامون، پژوهش‌‌های روستایی، سال سوم، شمارة 3، صص. 57-33.
محمدی، حمیدرضا و فخرفاطمی، علی‌اکبر، 1383، نقش بازارچه‌‌های مرزی در توسعة فضایی مناطق مرزی؛ پژوهش موردی: بازارچة مرزی باجگیران، فصلنامة ژئوپلیتیک، شمارة 1، صص. 75-54.
محمدی‌یگانه، بهروز، مهدی‌‌زاده، عصمت، مهدی‌‌زاده، عفت و چراغی، مهدی، 1391، ارزیابی اثرات اقتصادی بازارچه‌‌های مرزی مهران بر توسعة نواحی روستایی؛ مطالعة موردی: دهستان محسن‌آباد، نشریات تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال دوازدهم، شمارة 25، صص. 96-79.
مرکز آمار ایران، 1390، سرشماری نفوس و مسکن، انتشارات مرکز آمار ایران، تهران.  
مطیعی لنگرودی، حسن، نجفی‌‌کانی، علی‌اکبر، 1385، بررسی و ارزیابی اثرات شهرک‌‌ها و نواحی صنعتی در توسعة اقتصادی و اجتماعی مناطق روستایی مورد مطالعة شهرستان بابل، پژوهش‌‌های جغرافیایی، شمارة 58، صص. 165-147.
Ahmadvand, M., Karami, E. and Iman, M.T., 2011, Modeling the Determinants of the Social Impacts of Agricultural Development Projects, Environmental Impact Assessment Review, 31, PP. 8-16.
Jones, P.N. and Wild, T., 1994, Opening the Frontier:Recentspatial Impacts in the Inner_german Border Zone, Regional Studies, vd.28.3.
Patten, L.M., 2002, Proposing Empirical Research, A Guide to the Fundamentals (SecondEdition), Pyrczak publishing, Los Angeles, U.S.A.
 
 
References in Persian
 
 
 
 
Ahmadipur, Z., Hafeznia, M., and Mohamadpour, A., 2008, The Social and Economic Effects of Opening the Borders, Case study: Bajigaran district in the border of Iran and Turkmenistan, Human Geography Research Journal, 65, PP. 1-18.
Asheri, E.A., Nourmohammadi, S., Ghaderi, R. and Rostami, A.R., 2012, The Role of Border Markets in Socio-economic Development, A case study of Sanam-Bolaghi border market of Pakdasht, The 2nd national seminar on Strategies to Economic Development with Oriented to Regional Planning, Sanadaj, Isamic Azad University. 
Azkia, M., 2009, Introduction to Sociology of Rural Development, Ettelaat Press, Tehran.
Bouzarjomehri, Kh., Shayan, H. and Hamzehee, M., 2013, Survey on Economic and Social Effects of Industrial Estates upon Rural Areas; Case study: Industrial estate Khayyam Neyshabour, Journal of Geographical Sciences, 12, 27, PP. 31-52.
Directorate General Import and export regulations of the Department of Commerce, 2001, Import and Export Regulations, Trade publication.
Esmaeilzadeh, Kh., 2008, An Economic Anthropological Approach on Cross-border Small Markets, a case study of Sardasht region, Journal of Anthropology, 5, 9, PP. 38-65.
Kamran, H., Mohamadpour, A. and Jafari, F., 2009, Analyze the Performance of Bajgiran Border Mall, The Journal of Iran Geography, 6, 18, PP. 7-25.
Karimi, F., Ahmadvand, M. and Karimi, F., 2012, Measuring the Degree of Impacts of Kurdistan Iron Smelting Factory on Development of Surrounding Rural Areas, Journal of Rural Research, 3, PP. 33-57.
Mohammadi Yeganeh, B., Mehdizadeh, E. and Cheraghi M., 2012, The Evaluation of Economic Effects of Mehran Border Market on Surrounding Rural Areas; Case study: Dehastan Mohsenabad, Journal of Geographical Science, 12, 25, PP. 79-96.
Mohammadi, H.R. and Fakhr Fatimi, A.A., 2005, The Role of Frontier Markets in Spatial Development and Stability of Boundery Areas, Subjects: Frontier markets of Badjghiran, Geopolitic Quarterly, 1, PP. 55-76.
Motiei Langeroudi, H., Najafi Kani, A.A., 2001, Review and Evaluate the Effects of Settlements and Industrial Areas in Economic and Social Development in Rural Areas, Sample: City of Babol, Journal of Geographical Studies, No. 58, PP. 147 -165.
Rezvani, M.R., Ramezanzadeh Lesboei, M. and Mohammadpour Jaberi, M., 2010, Analyzed the Effects of Socio – economic Development of Industrial Areas in Rural Areas, Sample: Industrial Area Soleiman Abad Tonekabon, Rural Development Quarterly, 18, PP. 5-26.
Eftekhari, A.R., Papoli Yazdi, M.H. and Abdi, E., 2008, An Analysis on Economic Impact of Border Markets on Development of Border, Journal of Geopolitics, 4, 2, PP. 82-109.
Saeidi, A., Esmaeilzadeh, A. and Abodollahpour, J., 2009, An Economic-Sociological Approach to Cross-border Small Markets: Case study of small markets of Sardasht and Piranshahr, Journal of Social Science, 45, PP. 93-133.
Statistical Center of Iran, 2006, Population and Housing Census, Statistical Center publication.
Taleb, M. and Anbari, M., 2009, Rural Sociology: Changes and Development in Iran, 2nd Edition, University of Tehran.