ارزیابی میزان تأثیرگذاری دانش بومی بر پایداری توسعة کشاورزی مطالعة موردی: روستاهای دهستان گوگ‌تپة شهرستان بیله‌سوار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد

2 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور بیله سوار

چکیده

افزایش روزافزون آگاهی‌ها در زمینة تأثیر سوء بسیاری از فناوری‌های نوین بر منابع محیطی و ارزش‌های سنتی اجتماعی به‌ویژه ارزش‌های روستایی، تأکید بر دانش بومی را براى دستیابى به توسعه قوت بخشیده است. بهادادن به دانش بومى که مقدمة توجه همه‌جانبه به توسعه و یکی از اصول توسعة محلی به‌شمار می‌آید، برگرفته از تجربیات بلاواسطه در طبیعت است که به شناخت موقعیت‌های فرهنگی و محیط‌های اجتماعی این جوامع مربوط می‌شود. دانش بومی اجتماعات روستایی، ابزار مهم مقابلة آنها با مسائل محیطی، اقتصادی و اجتماعی و تداوم بقای اجتماعات روستایی برشمرده می‌‌شود. مقالة حاضر به‌دنبال سنجش و ارزیابی نقش دانش بومی روستاهای دهستان گوگ‌تپه در دستیابی به توسعة کشاورزی است، که با روش‌‌شناسی توصیفی- تحلیلی و پیمایش میدانی ازطریق پرسشنامه انجام شد. جامعة نمونة تحقیق را 298 خانوار از ساکنان روستاهای نمونه تشکیل دادند که با فرمول کوکران تعیین شدند. نتایج تحقیق گویای تأثیرگذاری اندک و کمتر از حد متوسط دانش بومی بر مؤلفه‌های توسعة اقتصادی و اجتماعی و برعکس تأثیر زیاد آن بر ابعاد محیطی و حفظ منابع تولید در نواحی روستایی است. دلیل این امر را می‌توان وابستگی به فناوری‌ها و ابزار نوین و انطباق‌نداشتن آن با شرایط فعلی و قدرت ریسک پایین کشاورزان برشمرد.

کلیدواژه‌ها


ابراهیمی، سیدمحمد، 1385، پژوهشی در جغرافیای مغان، اردبیل، انتشارات نیک‌آموز.
ارفعی، معصومه، 1390، بررسی عوامل مؤثر بر دانش بومی در مصرف بهینة آب در بخش کشاورزی، پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، سال چهارم شمارة 3، پاییز (پیاپی پانزده)، صص. 102-93.
ازکیا، مصطفی و میرشکار، احمد، 1376، دانش بومی و مشارکت مردمی و چگونگی استفاده از آن در بهره‌برداری از هرزهای آب‌های سطحی منطقة دشتیاری، فصلنامة جنگل و مرتع، شمارة 34، بهار.
بوزرجمهری، خدیجه، افتخاری، عبدالرضا رکن‌الدین، 1383، تحلیل جایگاه دانش بومی در توسعة پایدار روستایی، فصلنامة مدرس علوم انسانی، دورة 9، شمارة 1، بهار.
بوزرجمهری، خدیجه، 1383، شناختوبررسیدانشبومیزنانروستاییشهرستاننیشابوروتأثیرآنبر توسعة پایدارکشاورزی، رسالة دریافت درجة دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی.
پاپ‌زن، عبدالحمید، حسینی، سیدمحمود، ازکیا، مصطفی و عمادی، محمدحسین، 1386، تدوینمدلمفهومیحاصلازتلفیقدانشبومیورسمیبااستفادهازنظریة بنیانیبه‌منظوردستیابیبهرهیافتترویجیمناسب مطالعة موردیمنطقة بیلوارشهرستانکرمانشاه، اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال پانزدهم، شمارة ۵۸، ویژة سیاست‌های کشاورزی تابستان.
چهارسوقی امین، حامد و میردامادی، سیدمهدی، 1387، شناختوتحلیلمؤلفه‌هایتأثیرگذاربرکشاورزیپایداردربینزنانکشاورزشهرستان بندرانزلیباتأکیدبردانشبومیبرنج‌کاریدرمنطقه، فصلنامة دانش کشاورزی ایران جلد 5، شمارة 1.
چهرازی، الیاس، مکانیکی، جواد، اشرفی، علی، 1391، کاربرددانشبومیدرتولیدمحصولاتکشاورزیموردمطالعه:کشتتونلیطالبیدرروستاهای فرگ،رزقآبادوجردویکاشمر، مجموعه مقالات همایش ملی توسعة روستایی گیلان.
عباسی، اسفندیار،1380، دگرگونی اندیشه در جهان: کاربرد اجتماعی و فرهنگی دانش بومی در توسعة پایدار، فصلنامة علوم اجتماعی (دانشگاه علامة طباطبایی)، پاییز و زمستان، شمارة 15 و 16.
عربی، قادر، 1377، کاربرد دانش بومی در توسعة پایدار، فصلنامة جهاد، فروردین و اردیبهشت، شمارة 204 و 205.
عزیزی دمیرچیلو، عبدالله، 1391، مدیریتنوینروستایی راهکاری برای تحققکارآفرینی روستایی، مجموعه مقالات اولین همایش توسعة روستایی، گیلان، شهریور.
وزین، نرگیس، 1386، نقش دانش بومی و نوین درکاهش آسیب‌های محیطی در روستاها (مطالعة موردی: بخش خورش‌رستم)،پایان‌نامة دورة کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، گروه جغرافیا.
Abioye A., Yetunde Z., Halima S.E., 2011, Documenting and Disseminating Agricultural Indigenous Knowledge for Sustainable Food Security: The Efforts of Agricultural Research Libraries in Nigeria, world library and information congress, 77th ifla, general conference and assembly.
Lwoga, E.T, Ngulube, P. and Stilwell Ch., 2010, Managing Iindigenous Knowledge for Sustainable Agricultural Development: knowledge management approaches in the social context, The International Information & Library Review, Volume 42, Issue 3.
Makhura, M.N., 2004, Economic Perspective to Indigenous Knowledge in Rural Development, South Africa Rural Development Quarterly 2 (4), PP. 39-43.
Mugurusi, E. K., 2001, Opening Speech, Proceedings of the National Workshop on Sharing and Application of Local/Indigenous Knowledge, Bagamoyo, Tanzania, 11– 13 June.
Reij C., Scoones, I. and Toulmin, C., 1996, Sustaining the Soil: Indigenous soil and water conservation in Africa, Earthscan Publications, London.
Richards, P., 1985, Indigenous Agricultural Revolution: Ecology and food production in West Africa, Hutchinson and London.
Singh, R. K., 2007, Indigenous Agricultural Knowledge in Rainfed Rice Based Farming Systems for Sustainable Agriculture: Learning from Indian Farmers, Tribes and Tribals, Special Volume, No. 1, PP. 101-110.
Tikai, P. and Kama A., 2010, A Study of Indigenous Knowledge and Its Role to Sustainable Agriculture in Samoa, Ozean Journal of Social Sciences, Vol. 3, No. 1.
Warren, D.M., 1991, Using Indigenous Knowledge in Agricultural Development, World Bank Discussion, Paper No. 127.
 
Refrence in Persian
Ebrahimi, S.M., 2005, Research in Moghan’s Geography, Ardebil, Nikamuz press.
Arfaei, M., 2010, Analyzing the Effective Factors on Indigenous Knowledge of Water Optimal using in Agricultural Aspect, Journal of Agricultural Extension and Education Research, Volume 4, 3(15), Autumn 2015, PP. 93-102.
Azkia, M., Mirshekar, A., 1997, Indigenous Knowledge and Community Participation: Ways of using and exploitation of superficial swages of Dashtyari region, Forest and Pasture Magazine, No. 34, Spring.
Buzarjomehri, Kh., Eftekhari, A.R., 2005, Analyzing the Position of Indigenous Knowledge in Rural sustainable development, human science lecturer, volume 9(1), Spring.
Buzarjomehri, Kh., 2004, Identifying and Analyzing the Rural Indigenous Knowledge and its Effect in Agricultural Sustainable Development, Ph.D.’s degree thesis of Tarbiat modares university, Human Science Faculty.
Papzan, A.H., Hosseini, S.M., Azkia, M., Emadi, M.H., 2007, Designing the Conceptual Model of Combining the Indigenous and Modern Knowledge by using of Grounded Theory for Achieving to Suitable Promotional Approach (Case study area: Bilvar region of Kermanshah province), Journal of agricultural economic and development, Volume 15(58).
Charsoughi Amin, H., Mirdamadi, S.M., 2008, Identifying and Analyzing the Effective Measures on Sustainable Agriculture among Women Farmers in Anzali Port County with Emphasis on Indigenous Knowledge of Rice Cultivating, Journal of Iran agricultural knowledge, Volume 5(1).
Chehrazi, E., Mekanicki, J., Ashrafi, A., 2012, Usage of Indigenous Knowledge in Agricultural Crop produce; Case study: Cultivating of Cantaloupe in Frag, Rezgh abad and Jardoy villages, set articles of first national conference of rural development in Gilan province, September.
Esfandiari, A., 2001, Thought Alteration in World, Social and Cultural Usages of Indigenous Knowledge in Sustainable Development, Journal of Social Science, Autumn and winter, No. 15-16.
Arabi, Gh., 1997, Usage of Indigenous Knowledge in Sustainable Development, Journal of Jihad, No. 204 and 205, March and April.
Azizi Damirchiloo, A., 2012, Modern Rural Management; an new approach for rural entrepreneurship realization, set articles of first national conference of rural development in Gilan province, September.