بررسی و ارزیابی تأثیر سرمایة اجتماعی بر کیفیت زندگی در مناطق روستایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل

2 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل

3 کارشناس ارشد علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شوشتر

چکیده

سرمایة اجتماعی از مهم‌ترین مفاهیم در حوزة علوم اجتماعی است و کاربرد آن در دیگر علوم نیز رو به افزایش است. این مفهوم ارتباط تنگاتنگی با کیفیت زندگی دارد. پژوهش حاضر به بررسی تأثیر و ارتباط سرمایة اجتماعی بر کیفیت زندگی خانوارهای روستایی می‌پردازد. برای اجرای تحقیق، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر پرسشنامه، اطلاعات گردآوری شد. جامعة آماری، سرپرستان خانوارهای روستایی شهرستان اسلام‌آباد ‌‌غرب است که با استفاده از نمونه‌‌گیری خوشه‌‌ای چندمرحله‌‌ای 392 نفر سرپرست خانوار در 49 روستا به‌شیوة تصادفی به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده‌‌ها از مدل ویکور، رگرسیون خطی و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج حاصل از مدل ویکور نشان دادند که از بین 49 روستا از لحاظ شاخص‌‌های سرمایة اجتماعی، 5 روستا در سطح بسیار خوب و 1 روستا بسیار ضعیف، و از لحاظ شاخص‌‌های کیفیت زندگی، 18 روستا در سطح بسیار خوب و 2 روستا در سطح بسیار ضعیف قرار داشتند. از لحاظ تأثیر مؤلفه‌‌های سرمایة اجتماعی بر کیفیت زندگی، مؤلفة مشارکت اجتماعی با 778/0 بیشترین تأثیر را بر کیفیت زندگی دارد و بین سرمایة اجتماعی و کیفیت زندگی نیز رابطة مثبت و معنادار وجود دارد. از راهکارهای پیشنهادی برای بهبود کیفیت زندگی روستاهایی که در سطح متوسط به پایین قرار داشتند این است که با تقویت شاخص‌‌های سرمایة اجتماعی به‌همت مسئولان و آگاه‌‌سازی مردم و مشارکت‌دادن آنها در امور، کیفیت زندگی در این روستاها به وضع مطلوب تغییر کند.
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدوند، مصطفی؛ هدایتی‌‌نیا، سعید و عبدالهی، خسرو، 1391، بررسی تأثیر رفاه و سرمایة اجتماعی بر کیفیت زندگی در مناطق روستایی شهرستان بویراحمد، پژوهش و برنامه‌‌ریزی روستایی، شمارة دوم، صص. 112-89.
افراخته، حسن؛ عزیزی، اصغر و مهرعلی‌‌تبار فیروزجایی، مرتضی، 1393، نقش سرمایة اجتماعی بر توسعة روستایی دهستان چهاردانگه، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 14، شمارة 34، صص. 45-27.
براتی، ناصر و یزدان‌‌پناه شاه‌‌آبادی، محمدرضا، 1390، بررسی ارتباط مفهومی سرمایة اجتماعی و کیفیت زندگی در محیط شهری، نمونة موردی پردیس، جامعه‌پژوهی فرهنگی، سال 2، شمارة 1، صص. 49-25.
توکلی، مرتضی؛ دهقانی، کیومرث و زارعی، رضا، 1390، تحلیلی بر میزان سرمایة اجتماعی در مناطق روستایی شهرستان ممسنی، برنامه‌‌ریزی منطقه‌‌ای، سال اول، شمارة 4، صص. 51-41.
خوش‌‌فر، غلامرضا؛ خواجه‌‌شکوهی، علیرضا؛ کرمی، شهاب و بارگاهی، رضا، 1392، بررسی رابطة بین سرمایة اجتماعی و کیفیت زندگی در نواحی شهری گرگان، آمایش جغرافیایی فضا، سال سوم، شمارة نهم، صص. 178-151.
دادورخانی، فضیله؛ ملکان، احمد؛ عزمی، آئیژ و احمدی، راشد، 1392، مطالعة تطبیقی تأثیر سرمایة اجتماعی بر ارتقای توسعة روستایی، مطالعة موردی: دهستان گودین شهرستان کنگاور، برنامه‌‌ریزی فضایی، سال 3، شمارة 10، صص. 144-125.
رضوانی، محمدرضا؛ منصوریان، حسین و احمدی، فاطمه، 1388، ارتقای روستا به شهر و نقش آن در بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی، مطالعة موردی شهرهای فیروزآباد و صاحب در استان‌‌های لرستان و کردستان، پژوهش‌‌های روستایی، سال 1، شمارة 1، صص. 65-33.
سالنامة آماری سال 1390، استان کرمانشاه، مرکز آمار ایران.
غیاثوند، الهام، 1388، تأثیر سرمایة اجتماعی بر کیفیت زندگی ساکنان محلات شهری، فصلنامة مهندس مشاور، شمارة 45.
فراهانی، حسین؛ عبدلی، سمیه و چراغی، مهدی، 1391، ارزیابی اثرات سرمایة اجتماعی در توسعة نواحی روستایی با تأکید بر کیفیت زندگی، مطالعة موردی: دهستان مشهد، میقان شهرستان اراک، برنامه‌ریزی منطقه‌‌ای، سال دوم، شمارة 8، صص. 78-67.
فرجی سبکبار، حسنعلی؛ رضایی، حجت و غلامی، علی، 1394، سطح‌‌بندی سکونتگاه‌‌های روستایی با تأکید بر مؤلفه‌‌های سرمایة اجتماعی، مطالعة موردی: دهستان تیرجرد شهرستان ابرکوه، برنامه‌‌ریزی منطقه‌‌ای، سال 5، شمارة 18، صص. 116-101.
ماجدی، سیدمسعود و لهسایی‌‌زاده، عبدالعلی، 1385، بررسی رابطة بین متغیرهای زمینه‌‌ای، سرمایة اجتماعی و رضایت از کیفیت زندگی؛ مطالعة موردی در روستاهای استان فارس، روستا و توسعه، سال 9، شمارة 4، صص. 135-91.
نظم‌‌فر، حسین؛ باختر، سهیلا و علوی، سعیده، 1394، رتبه‌‌بندی سطوح توسعه‌یافتگی مناطق روستایی، مطالعة موردی دهستان‌‌های استان کرمانشاه، جغرافیا و مطالعات محیطی، سال 4، شمارة 14، صص. 192-181.
یاری‌حصار، ارسطو؛ بدری، سیدعلی؛ فرجی سبکبار، حسنعلی،1390، سنجش و ارزیابی پایداری حوزة روستایی کلان‌شهر تهران، پژوهش‌‌های روستایی، شمارة چهارم، صص. 122-89.
Abdul-Hakim, R., Bdul-Razak, N.A. & Ismail, R., 2010, Does social capital reduce poverty? A case study of rural households in Terengganu, Malaysia,European journal of social sciences, Vol. 14, No. 4, PP. 556-566.
Anchorena, J. & Anjos, F., 2008, Social Ties and Economic Development, working paper. Available on: http:// ssrn. Com.
Costanza, R., 2007, Quality of Life: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective well-being, Ecological Economics, 61, PP. 2-3.
Dajian & Peter, 2006, 2010 World Expo and Urban Life Quality in Shanghai in Terms of Sustainable Development Chinese, Journal of Population, Resources and Environment, Vol. 4, No.1.
Das, D., 2008, Urban Quality of life: A Case Study of Guwahati, Social Indicators Research, 88.
Dima, A.B., 2010, Some Aspects Regarding the Necessity of Implementing the Agricultural Land Consolidation Projects in Romania, Research Journal of Agricultural Science, 42 (3), PP. 432-437.
Epley, R. Donald & Menon, Mohan, 2008, A Method of Assembling Cross Sectional Indicators into a Community Quality of Life, Social Indicators Research, 88.
Huang J., Brink M.V.D., Groot W., 2009, A Meta Analysis of the Effect of Education on Social Capital, Economics of education review, No. 28, PP. 464-454.
Nillson, J. et al., 2006, Social Capital and Quality of Life in the Old Age, Journal of Aging and Health, 18(3), PP. 434-419.
Pacione, M., 2003, Urban Environmental Quality and Human Well-being, a Social Geographical Perspective, Landscape and urban planning, Vol. 65, No. 1-2, PP. 19-30.
Pukeliene, V & Viktorija S., 2011, Quality of Life Concepts, Measurement and Challenges, Sisteminiai Tyrimal.
Rahman, Tauhidur et al., 2011, Measuring Quality of Life across Countries: A multiple indicators and multiple causes approach, The Journal of Socio-Economics, 40, PP. 43–52.
Rana, M., 2009, Impact of Health Education on Health-related Quality of Life among Elderly Persons: Results from a community-based intervention study in rural Bangladesh, Health Promotion International, Vol. 24, No. 1.
Robinson, L.J., Schmid, A.A. & Siles, M.E., 2002, Is Social Capital Really a Capital?, Review of Social Economy, Vol. 9, No. 1.
Schmit, R., 2002, Considering Social Capital in Quality of Life Assessment: Concept and measurement, Social Indicators Research, 58, PP. 403-428.
World Bank, 2004, The World Bank and the Copenhagen Declaration: Ten Years after, Social Development Department and Environmentally and Socially Sustainable Development.
 
( References in Persian)
1-      Afrakhteh, H, Azizi , A., & Mehr Ali tabar  Firouzjai, M. 2014, The role of social capital on the development of rural villages Chahardangeh, Applied Research of Geographic Sciences, vol14, no34, pp 27-45. ( References in Persian)
2-      Barati, N., and Yazdanpanah Shah Abadi, M. R. 2011, The relationship concept of social capital and quality of life in the urban environment, Case Study pardis, Community cultural studies, vol2, no1, pp25-41. ( References in Persian)
3-      Dadvarkhani, F., malekan, A., azmi, A, & ahmadi, R. 2013,A comparative study of social capital in promoting rural development, case study: Rural Godin city Kangavar, spatial planning, vol3, no 10, pp125-144. ( References in Persian)
4-      Farahani, H., abdoli, S, and cheragh, M. 2012, The effects of social capital in the development of rural areas with an emphasis on quality of life, case study: District Mashhad, Arak city Mighan, regional planning, vol22, no 8, pp 67-78. ( References in Persian)
5-      Faraji sabokbar, H., rezaii, H, and gholami, A. 2015, Level rural settlements, emphasizing the elements of social capital, Case Study: Tyrjrd city Abarkooh district, regional planning, vol5, no 18, pp101-116. ( References in Persian)
6-      Ghiasvand, E, 1388, The impact of social capital on the quality of life of residents of the inner city, Journal of Consulting Engineer, no 45. ( References in Persian)
7-      Khosh far, gh., khajeahokoohi, A.A., karami, SH., and bargahi, R. 2013, The relationship between social capital and quality of life in urban areas Gorgan, Geographic logistics space, vol3, no9, pp151-178. ( References in Persian)
8-      Majedi, S. M. & lahsaee zade, A. 2006, The relationship between variables, social capital and satisfaction with quality of life: A Case Study in the villages of the province, rural and development, vol, 9, no 4, pp 91-135. ( References in Persian)
9-      Miri, GH.R., javan, J, afrakhteh, H., velayati, S. and shayan, H. 2010, The role of social capital in rural development, case study: the region of Sistan water, geography and regional development, no 14, pp 29-49. ( References in Persian)
10-  Nazm far, H., alibakhshi, A. and bakhtar, S, 2015,  Spatial analysis of regional development in Kermanshah province using a multi-criteria decision-making models, Applied Research of Geographic Sciences, vol 15, no 36, pp 229-251. ( References in Persian)
11-  Rezvani., M.R., mansoorian, H, and  ahmadi, F. 2009, Promoting rural to urban areas and its role in improving the quality of life of local residents, a case study in Firozabad and in the provinces of Lorestan and Kurdistan, rural researches, vol 1, no 1, pp33-65. ( References in Persian)
12-  Sepehrdoost, H & zamani shabkhane, S. 2013, The role of social capital in the distribution of income in rural areas, rural and development, vol16, no1, pp129-148. ( References in Persian)
13-  Statistical Yearbook of 2011, Kermanshah, Iran Statistic Center. ( References in Persian)
14-  Tavakoli, M., dehghani, K., & zareei , R. 2011, an analysis of the social capital in rural areas mamasani city, regional planning, vol1, no4, pp41-51. ( References in Persian)
15-  Yari hesar, A., badri, S. A., Faraji sabokbar, H.A. 2011, Evaluation of sustainability in rural areas of Tehran metropolis, rural researches, vol4, pp 89-122. ( References in Persian)