شناخت و تحلیل عوامل مؤثر بر رکود صنعت قالی‌بافی در نواحی روستایی با استفاده از روش کیو (مورد مطالعه: شهرستان گنبدکاووس)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، ایران.

2 استادیار، گروه جغرافیا، دانشکده فرماندهی و ستاد، دانشگاه علوم انتظامی امین، تهران، ایران.

چکیده

صنعت فرش دست‌باف یا به‌عبارتی قالی‌بافی از کهن‌ترین صنایع بومی نواحی روستایی ایران ازجمله استان گلستان شناخته می‌شود. این صنعت در چند دهه گذشته با دلایل گوناگونی که اغلب ناشی از تحولات پیشرفته در ساختار اقتصادی و اجتماعی کشور است، با در زمینه تولید مشکل و رکود مواجه شده است. در این پژوهش سعی بر آن شد تا با بهره‌گیری از روش‌شناسی کیو، بر پایه نتایج پژوهش‌های مرتبط با فرش دست‌باف ایران و تجزیه‌وتحلیل فضای گفتمانی موجود، شناخت جامعی از علل رکود صنعت فرش‌بافی در منطقه بررسی‌شده ارائه شد. پس‌ازآن با استفاده از مشارکت متخصصان دیدگاه‌های مختلف شناسایی و دسته‌بندی شد. بدین‌صورت گامی فراتر از مجموعه تحلیل‌هایی که تاکنون ارائه‌شده برداشته شد. در گام بعدی به روش نمونه‌گیری هدفمند 26 نفر از خبرگان فرش دست‌باف ترکمن برای انجام مرحله مرتب‌سازی کیو مشارکت کردند. پس از پایان مرتب‌سازی، ماتریس داده‌ها برای تحلیل در نرم‌افزار SPSS تشکیل شد. برپایه‌ منطق روش‌شناسی کیو، از روش تحلیل عاملی کیو استفاده شد که اصلی‌ترین روش برای تحلیل ماتریس داده‌های کیو بود.یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد از دیدگاه کارشناسان از میان مجموعه عوامل تأثیرگذار بر رکود صنعت قالی‌بافی در نواحی روستایی شهرستان گنبدکاووس دو عامل «عقب‌ماندگی فنی در تولید فرش دست‌باف» و «بهره‌وری کمتر فرش‌بافی در مقایسه با دیگر فعالیت‌های اقتصادی» تأثیر بیشتری داشت. براساس نتایج پژوهش به‌نظر می‌رسد چیرگی بر رکود فعالیت قالی‌بافی در منطقه مطالعه‌شده بیش از هر چیز به عواملی از این دست نیاز دارد: نگرش سیستمی به اقتصاد روستایی و برنامه‌ریزی راهبردی مبتنی‌بر جریان‌های متنوع و متناسب با شرایط متغیر آینده در بازار فرش دست‌باف. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identification and Analysis of the Effective Factors of Carpet Weaving Industry Downturn in Rural Areas Using Q-Methodology (Case Study: Turkmen Carpet of Gonbad-e Kavus County)

نویسندگان [English]

  • Amin Mohammadi Ostadkelayeh 1
  • Naser Bayat 2
1 Assistant Professor, Department of Watershed Management, Faculty of Agriculture and National Resources, Gonbad Kavous University, Gonbad Kavous, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Geography, Faculty of Command and General Staff, Amin Police University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This study tries to analyze the reasons for the downturn of the carpet weaving industry in the Golestan Province and also takes advantage of experts’ opinions and viewpoints. The Q methodology was used to achieve a comprehensive understanding of the causes of the downturn. A total of 26 experts of the Turkmen hand-woven carpet were selected for conducting "Q-sort" data collection procedure. The factor analysis was conducted through a heuristic method using correlation matrix in order to identify the participant’s mental paradigms (viewpoints). Finally, six factors or viewpoints, with the total variance of 86.7, were identified. A total of 16 statements were offered in this regard including the following statements: 1) Lack of innovation and creativity and marketing problems; 2) Technical and technological backwardness and low economic proficiency; 3) Expensive cost of raw materials, lack of innovation; 4) The changed lifestyle and understanding carpet weaving as a hard work; 5) The weak planning system and institutional inefficiency; and 6) Lack of motivation, changed livelihood, and low economic proficiency. The results indicate that the statement 3 has the highest score (with the factor score of 2.05) among the various statements. This statement is followed by youth, especially young rural girls, unwillingness to work in carpet weaving field and learning its skills (score: 1.93) and lack of innovation and creativity in designs, colors, motifs and quality of the raw materials to improve the quality of carpets (score: 1.93). 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Q-methodology
  • Downturn
  • rural economy
  • Gonbad-e Qavous township
  • Handmade Turkmen carpet

مراجع

Adeli, Z. (2013). [Carpet clusters in Golestan Province (Persian)]. Retrieved from http://golestancarpets.com/index.php/intro/introduction.
Azouji, A. (2003). [Investigation of global markets of hand-woven carpets and identification their global market restriction and tariffs (Persian)]. Paper presented at the 1th National Conference on Carpet Research, Tehran, Iran, 19-20 October 2003.
Darabi, H. (2005). [Spatial impacts of development activities using people participation: a case study on Kashan village’s settlement (Persian)] (PhD thesis). Tehran: Tarbiat Modares University.
Duenckmann, F. (2010). The village in the mind: applying Q-methodology to re-constructing constructions of rurality. Journal of Rural Studies, 26(3), 284–95.
Ellingsen, I. T., Størksen, I., & Stephens, P. (2010). Q methodology in social work research. International Journal of Social Research Methodology, 13(5), 395-409.
Esfandiari, A., Tajpoury, Q., & Pakzad, A. R. (2010). [Factors affecting the export of turkmen carpet (Persian)]. Goljaam, 17, 71-84.
Exel, J. V., Graaf, G., & Brouwer, W. (2007). Care for a break? An investigation of informal caregivers’ attitudes toward respite care using Q-methodology. Health Policy, 83(2), 332-42.
Eynali. J., & Taher Khani, M. (2006). [Evaluation of rural social welfare complexes in rural welfare (Case study: Sojas, Kaase and Garmab villages of Khodabandeh city) (Persian)]. Quarterly Modarres Human Sciences, 9(4), 101-16.  
Heydari Shakib, R. (2011). [The Investigation and identification of traditional dyeing in Kashan city (Persian)]. Journal of Ketabe Mahe Honar, 142, 96-102.
Jafar Najad, A., Sajjadi Panah, A., Saffavi Mirmahaleh, S. R., & Ajali Ghashlajoghi, M. (2009). [Electronic commerce/electronic business/hindrances/master plans/Iranian hand-woven carpet (Persian)]. Iranian Journal of Trade Studies, 13(52), 1-34.
Khoshgooyanfard, A. R. (2007). [Q-methodology (Persian)]. Tehran: IRIB Research Center.
Mir Kattouli, J. (2009). [A study of economic-social reasons for the quality decline of Turkman carpets (Persian)]. Geographical Research, 24(3), 51-66.
Poursadegh, N., Bohlooli. N., & Hajikhani. M. (2010). [The Role of Carpet Hand-Weaving Cooperatives of Janjan Province on Increasing the Exports of Hand-Woven (Persian)]. Ta'avon, 21(3), 155-70.
Saberi, E. (2003). [The role of hand-woven carpets industry on producing job opportunities in urban and rural areas. National Research Seminar on hand-woven carpets (Persian)]. Paper presented at the 1th National Conference on Carpet Research, Tehran, Iran, 19-20 October 2003.
Shajari, H., & Ghavami, M. (2003). [Iranian Carpet Export to European Union and the Effect of Foreign Competition on them (Persian)]. Paper presented at the 1th National Conference on Carpet Research, Tehran, Iran, 19-20 October 2003.
Sham Abadi, M. A., & Khodadad Hossini, S. H. (2009). [Export marketing of Persian carpet (Persian)]. Iranian Journal of Trade Studies, 11(43), 1-34.
Watts, S., & Stenner, P. (2012). Doing Q Methodological Research: Theory, Method & Interpretation. London: Sage Publication.
Wright, P. N. (2013). Is Q for you? Using Q methodology within geographical and pedagogical research. Journal of Geography in Higher Education, 37(2), 152-63.
Statistical Center of Iran. (2011). National population and housing census. Retrieved from www.amar.org.ir.
Zare Chahouki, M. R. (2011). [Data Analysis in Natural Resources Research Using SPSS Software (Persian)]. Tehran: Tehran University Press.
Ziaei, A. (2002). [Analysis of Productivity of production factors affecting hand-woven carpets on the process of socioeconomic development of rural communities, a case study Harris hand-woven carpets-Azerbaijan (Persian)] (MSc. thesis). Tehran: Tarbiat Modares University.
پژوهش های روستائی
دوره 7، شماره 2
شهریور 1395
صفحه 392-405

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 بهمن 1394
  • تاریخ بازنگری: 04 اسفند 1394
  • تاریخ پذیرش: 15 اردیبهشت 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار