شناخت و تحلیل عوامل مؤثر بر رکود صنعت قالی‌بافی در نواحی روستایی با استفاده از روش کیو (مورد مطالعه: شهرستان گنبدکاووس)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، ایران.

2 استادیار، گروه جغرافیا، دانشکده فرماندهی و ستاد، دانشگاه علوم انتظامی امین، تهران، ایران.

چکیده

صنعت فرش دست‌باف یا به‌عبارتی قالی‌بافی از کهن‌ترین صنایع بومی نواحی روستایی ایران ازجمله استان گلستان شناخته می‌شود. این صنعت در چند دهه گذشته با دلایل گوناگونی که اغلب ناشی از تحولات پیشرفته در ساختار اقتصادی و اجتماعی کشور است، با در زمینه تولید مشکل و رکود مواجه شده است. در این پژوهش سعی بر آن شد تا با بهره‌گیری از روش‌شناسی کیو، بر پایه نتایج پژوهش‌های مرتبط با فرش دست‌باف ایران و تجزیه‌وتحلیل فضای گفتمانی موجود، شناخت جامعی از علل رکود صنعت فرش‌بافی در منطقه بررسی‌شده ارائه شد. پس‌ازآن با استفاده از مشارکت متخصصان دیدگاه‌های مختلف شناسایی و دسته‌بندی شد. بدین‌صورت گامی فراتر از مجموعه تحلیل‌هایی که تاکنون ارائه‌شده برداشته شد. در گام بعدی به روش نمونه‌گیری هدفمند 26 نفر از خبرگان فرش دست‌باف ترکمن برای انجام مرحله مرتب‌سازی کیو مشارکت کردند. پس از پایان مرتب‌سازی، ماتریس داده‌ها برای تحلیل در نرم‌افزار SPSS تشکیل شد. برپایه‌ منطق روش‌شناسی کیو، از روش تحلیل عاملی کیو استفاده شد که اصلی‌ترین روش برای تحلیل ماتریس داده‌های کیو بود.یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد از دیدگاه کارشناسان از میان مجموعه عوامل تأثیرگذار بر رکود صنعت قالی‌بافی در نواحی روستایی شهرستان گنبدکاووس دو عامل «عقب‌ماندگی فنی در تولید فرش دست‌باف» و «بهره‌وری کمتر فرش‌بافی در مقایسه با دیگر فعالیت‌های اقتصادی» تأثیر بیشتری داشت. براساس نتایج پژوهش به‌نظر می‌رسد چیرگی بر رکود فعالیت قالی‌بافی در منطقه مطالعه‌شده بیش از هر چیز به عواملی از این دست نیاز دارد: نگرش سیستمی به اقتصاد روستایی و برنامه‌ریزی راهبردی مبتنی‌بر جریان‌های متنوع و متناسب با شرایط متغیر آینده در بازار فرش دست‌باف. 

کلیدواژه‌ها


Adeli, Z. (2013). [Carpet clusters in Golestan Province (Persian)]. Retrieved from http://golestancarpets.com/index.php/intro/introduction.
Azouji, A. (2003). [Investigation of global markets of hand-woven carpets and identification their global market restriction and tariffs (Persian)]. Paper presented at the 1th National Conference on Carpet Research, Tehran, Iran, 19-20 October 2003.
Darabi, H. (2005). [Spatial impacts of development activities using people participation: a case study on Kashan village’s settlement (Persian)] (PhD thesis). Tehran: Tarbiat Modares University.
Duenckmann, F. (2010). The village in the mind: applying Q-methodology to re-constructing constructions of rurality. Journal of Rural Studies, 26(3), 284–95.
Ellingsen, I. T., Størksen, I., & Stephens, P. (2010). Q methodology in social work research. International Journal of Social Research Methodology, 13(5), 395-409.
Esfandiari, A., Tajpoury, Q., & Pakzad, A. R. (2010). [Factors affecting the export of turkmen carpet (Persian)]. Goljaam, 17, 71-84.
Exel, J. V., Graaf, G., & Brouwer, W. (2007). Care for a break? An investigation of informal caregivers’ attitudes toward respite care using Q-methodology. Health Policy, 83(2), 332-42.
Eynali. J., & Taher Khani, M. (2006). [Evaluation of rural social welfare complexes in rural welfare (Case study: Sojas, Kaase and Garmab villages of Khodabandeh city) (Persian)]. Quarterly Modarres Human Sciences, 9(4), 101-16.  
Heydari Shakib, R. (2011). [The Investigation and identification of traditional dyeing in Kashan city (Persian)]. Journal of Ketabe Mahe Honar, 142, 96-102.
Jafar Najad, A., Sajjadi Panah, A., Saffavi Mirmahaleh, S. R., & Ajali Ghashlajoghi, M. (2009). [Electronic commerce/electronic business/hindrances/master plans/Iranian hand-woven carpet (Persian)]. Iranian Journal of Trade Studies, 13(52), 1-34.
Khoshgooyanfard, A. R. (2007). [Q-methodology (Persian)]. Tehran: IRIB Research Center.
Mir Kattouli, J. (2009). [A study of economic-social reasons for the quality decline of Turkman carpets (Persian)]. Geographical Research, 24(3), 51-66.
Poursadegh, N., Bohlooli. N., & Hajikhani. M. (2010). [The Role of Carpet Hand-Weaving Cooperatives of Janjan Province on Increasing the Exports of Hand-Woven (Persian)]. Ta'avon, 21(3), 155-70.
Saberi, E. (2003). [The role of hand-woven carpets industry on producing job opportunities in urban and rural areas. National Research Seminar on hand-woven carpets (Persian)]. Paper presented at the 1th National Conference on Carpet Research, Tehran, Iran, 19-20 October 2003.
Shajari, H., & Ghavami, M. (2003). [Iranian Carpet Export to European Union and the Effect of Foreign Competition on them (Persian)]. Paper presented at the 1th National Conference on Carpet Research, Tehran, Iran, 19-20 October 2003.
Sham Abadi, M. A., & Khodadad Hossini, S. H. (2009). [Export marketing of Persian carpet (Persian)]. Iranian Journal of Trade Studies, 11(43), 1-34.
Watts, S., & Stenner, P. (2012). Doing Q Methodological Research: Theory, Method & Interpretation. London: Sage Publication.
Wright, P. N. (2013). Is Q for you? Using Q methodology within geographical and pedagogical research. Journal of Geography in Higher Education, 37(2), 152-63.
Statistical Center of Iran. (2011). National population and housing census. Retrieved from www.amar.org.ir.
Zare Chahouki, M. R. (2011). [Data Analysis in Natural Resources Research Using SPSS Software (Persian)]. Tehran: Tehran University Press.
Ziaei, A. (2002). [Analysis of Productivity of production factors affecting hand-woven carpets on the process of socioeconomic development of rural communities, a case study Harris hand-woven carpets-Azerbaijan (Persian)] (MSc. thesis). Tehran: Tarbiat Modares University.